Odkryj naturalne zioła do płukania i picia, które pozytywnie wpływają na stan gardła i krtani, dzięki czemu wspierają zdrowie górnych dróg oddechowych.
Czarny bez – Właściwości, zastosowanie, działanie i kiedy warto go stosować
- Opublikowano: 12.08.2022
Przetwory i suplementy diety z czarnym bzem stanowią skarbnicę zdrowia. Sprawdzają się szczególnie w przypadku leczenia infekcji, a także jako naturalny środek przeciwdziałający sezonowym chorobom. Co warto wiedzieć o czarnym bzie przed jego zastosowaniem? W jakiej formie działa najlepiej?
Czarny bez znany również jako bez lekarski, bez apteczny, bez pospolity, bez dziki lub bzowina (Sambucus nigra L.). Rośnie naturalnie w postaci krzewu, którego rozmiary osiągnąć mogą nawet do 10 metrów wysokości. Czarny bez jest gatunkiem rośliny, która należy do rodziny piżmaczkowatych. Popularny i szeroko rozprzestrzeniony na terenie Europy oraz Polski. Współcześnie czarny bez spotkać można także w północnej Afryce, w rejonach kaukaskich, w południowej Australii, wschodniej części Ameryki Północnej oraz we wschodnich Chinach.
Czarny bez posiada białe lub kremowe kwiaty, a swoją nazwę zawdzięcza niewielkim, niespełna centymetrowym owocom o ciemnofioletowej barwie. Krzewy bzu czarnego zakwitają po raz pierwszy po około 3-4 latach od ich zasadzenia. Kwitną na przełomie maja i czerwca. Owoce bzu czarnego rodzą obficie od drugiej połowy sierpnia, aż do października.
Obecnie wyciąg z czarnego bzu jest niezwykle cenionym eliksirem, który stosuje się do przeciwdziałania i leczenia licznych dolegliwości zdrowotnych.
Czarny bez — właściwości
Właściwości prozdrowotne czarnego bzu pochodzą zarówno z kwiatów, jak i owoców bzu czarnego pozyskiwanego wprost z krzewu. Kwiaty czarnego bzu dostarczają kwasy organiczne, sole mineralne, garbniki, flawonoidy oraz olejki eteryczne. Dzięki tym cennym substancjom aktywnym mogą zaoferować właściwości napotne, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i moczopędne. Wykazują również zdolność do uszczelniania oraz uelastyczniania ścian naczyń włosowatych. Znane są także właściwości przeciwutleniające kwiatów czarnego bzu – neutralizują nadmiar wolnych rodników i chronią przed stresem oksydacyjnym.
Z kolei owoce to bogactwo witamin (A, B, C), minerałów (żelazo, fosfor, wapń) oraz garbników i pektyn. Tak samo jak kwiaty, wykazują właściwości napotne i moczopędne, a dodatkowo działają także przeciwbólowo i detoksykująco, przyspieszając usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii z organizmu. Owoce bzu czarnego sprawdzają się szczególnie przy różnych dolegliwościach bólowych i nerwobólach, ale także przy stanach zapalnych w obrębie układu pokarmowego.
Właściwości czarnego bzu są szeroko stosowane zarówno w suplementach diety, jak i w domowych przetworach, takich jak: nalewki, syropy, soki oraz dżemy.
Czarny bez — zastosowanie
Ze względu na swoje liczne właściwości prozdrowotne, czarny bez może pochwalić się bardzo szerokim zastosowaniem w różnych obszarach życia człowieka:
Czarny bez w lecznictwie
W medycynie ludowej czarny bez traktowano (i często nadal się traktuje) jako remedium na większość dokuczliwych przypadłości. Preparaty uzyskane z owoców, kwiatów i korzeni czarnego bzu wykorzystywano do redukcji skurczy, niwelowania bólów w okolicach głowy i zębów, do pozbywania się wzdęć oraz oczyszczania krwi.
Obecnie ekstrakt pozyskany z czarnego bzu pomaga w leczeniu dolegliwości układu moczowego i wspiera terapię schorzeń ginekologicznych. Ich skuteczność wykazano także w zwalczaniu stanów zapalnych w drogach oddechowych, spojówkach, czy w obrębie skóry. Stosowanie czarnego bzu może przyspieszyć leczenie chorób wirusowych, działa oczyszczająco i wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego.
Czarny bez w kosmetyce
Czarny bez stosowany jest szeroko również w przemyśle kosmetycznym. Spotkać go można zwłaszcza jako składnik kremów i maseczek. Nakładanie preparatów z czarnym bzem na skórę powoduje jej oczyszczenie oraz rozjaśnienie. Wyciąg z czarnego bzu stosowany jest także w preparatach na zahamowanie procesu starzenia skóry — zmiękczające i przeciwzmarszczkowe działanie czarnego bzu okazuje się być niezwykle pomocne w tym zakresie.
Czarny bez w kuchni
Właściwości prozdrowotne czarnego bzu są istotne, ale należy docenić również smakowe walory tej rośliny. Warto jednak zaznaczyć, że nie nadaje się on do spożycia w surowej formie. Obróbka termiczna i oddziaływanie wysoką temperaturą pozwala pozbyć się trujących właściwości tej rośliny. Po ugotowaniu lub usmażeniu dojrzałych owoców czarnego bzu otrzymać można smaczne dżemy, konfitury, soki oraz napary.
Jak działa czarny bez?
Czarny bez działa korzystnie na układ odpornościowy i pomaga zwalczać choroby poprzez oczyszczenie organizmu i wsparcie w leczeniu górnych dróg oddechowych. Wykazuje również pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu trawiennego, a dodatkowo może łagodzić stany zapalne skóry.
Czarny bez to drogocenna roślina, w której niemal każda część może być stosowana do celów leczniczych:
– Kwiaty czarnego bzu — mają właściwości przeciwbakteryjne, antyoksydacyjne i detoksykujące. Z kwiatów czarnego bzu przygotowuje się napary, wyciągi oraz różnego typu ekstrakty, które wzmacniają odporność i zwalczają stany zapalne w organizmie.
– Owoce czarnego bzu — zawierają witaminy i związki należące do grupy flawonoidów. Działają wzmacniająco, moczopędnie i antywirusowo. Systematyczne stosowanie przetworzonych owoców czarnego bzu może pomagać również w terapii stanów zapalnych jelit oraz żołądka. Sok z owoców bzowiny wspiera także gospodarkę lipidową.
– Liście czarnego bzu — choć owoce i kwiat czarnego bzu znalazły największe zastosowanie, w celach leczniczych można sięgać także po liście tej rośliny. Mają one zdolność do zmniejszania opuchlizny, hamowania procesów zapalnych, uśmierzania swędzenia oraz łagodzenia kaszlu. Liście czarnego bzu wykazują również działanie uspokajające, odflegmiające i przeczyszczające.
– Kora czarnego bzu — ma bardzo silne działanie przeczyszczające. Wykazuje też o wiele silniejsze właściwości moczopędne niż kwiaty i owoce czarnego bzu. Przeciwdziała wytwarzaniu się kamieni nerkowych i może być stosowana do leczenia przeziębień oraz chorób reumatycznych.
– Sok z czarnego bzu — to przetwór wykonany w całości z owoców czarnego bzu. Cechuje się on jednak dużą cierpkością, która może okazać się sporą przeszkodą w delektowaniu się jego smakiem. Sok z czarnego bzu mylony jest czasami z syropem z czarnego bzu, należy jednak pamiętać, że ten drugi jest dużo gęstszy i słodszy.
Czarny bez — składniki aktywne
Czarny bez dostarcza ogromnej ilości składników bioaktywnych o działaniu leczniczym:
W kwiatach czarnego bzu (Sambuci flos) znajdują się fenolokwasy, glikozydy flawonoidowe, kwasy organiczne, aminy, olejek eteryczny, garbniki, triterpeny oraz lektyny. Ilość poszczególnych substancji aktywnych zależy w dużej mierze od klimatu i jakości gleby, na której wzrasta roślina, ale też od sposobu przechowywania zerwanych kwiatów.
W owocach bzu czarnego (Sambuci fructus) występują flawonoidy, antocyjany, a także błonnik pokarmowy, składniki mineralne (potas, żelazo, miedź) i witaminy (zwłaszcza witamina C). Owoce czarnego bzu zawierają również duże ilości wody.
Oprócz kwiatów i owoców czarnego bzu warto zwrócić uwagę na liście tej rośliny — dostarczają dużych ilości witaminy C, która jest niezwykle ważna w leczeniu przeziębień oraz wspieraniu odporności. Liście dzikiego bzu oferują także cenne kwasy organiczne, alkaloidy i śluzy.
Jak stosować czarny bez — dawkowanie
W celach leczniczych zaleca się stosowanie syropu z czarnego bzu w 4 lub 5 dawkach po ok. 15 ml przez około 5 dni z rzędu. Przyjmowanie czarnego bzu w bardziej skoncentrowanej postaci, takiej jak ekstrakt, będzie się wiązało ze zmniejszeniem dawki. Korzystając z gotowych przetworów z czarnego bzu, należy stosować się do wskazań zaproponowanych przez producenta w ulotce lub na opakowaniu produktu.
Oprócz zastosowania ściśle leczniczego, wyroby z czarnego bzu można stosować swobodne na co dzień: sok rozcieńczając z zimną wodą, konfiturę dodając do herbaty. Mimo że czarny bez wykazuje pozytywne działanie dla zdrowia, jak większość roślin i ziół należy stosować go z umiarem — także przy wykorzystaniu celem delektowania się jego walorami smakowymi.
Czarny bez — przeciwwskazania
Przed spożyciem czarnego bzu należy poddać go obróbce termicznej. W surowych owocach czarnego bzu znajduje się trująca substancja zwana sambunigryną, która neutralizuje się dopiero po zagotowaniu lub podgrzaniu czarnego bzu.
Odpowiednio przygotowane przetwory z czarnego bzu są uznawane za bezpieczne, dlatego mogą go stosować dzieci już od drugiego roku życia oraz kobiety w ciąży. Nie należy jedynie przekraczać zalecanej dawki dziennej, która wynosi ok. 150 ml w przypadku soku oraz ok. 50 ml przy spożyciu syropu. Nadmierne dawkowanie czarnego bzu może wywoływać bóle brzucha lub biegunkę.
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania czarnego bzu jest alergia na pyłek kwiatów czarnego bzu, choć występuje ona niezwykle rzadko.
Czarny bez — efekty stosowania
Regularne spożycie przetworów z czarnego bzu przynosi wiele pozytywnych efektów dla zdrowia i samopoczucia:
– Poprawa odporności
– Załagodzenie dolegliwości układu moczowego
– Skrócenie czasu zdrowienia (za sprawą właściwości napotnych i wykrztuśnych)
– Lepsze parametry lipidogramu
– Pozbycie się problemów z zaparciami
– Spowolnienie procesów starzenia
Stosowanie czarnego bzu wspiera także proces detoksykacji organizmu, co skutkuje poprawą kondycji skóry i włosów oraz lepszym samopoczuciem. Systematyczne usuwanie toksyn poza ustrój i eliminacja nadmiaru wody z organizmu może ułatwić także proces redukcji wagi.
Czarny bez — skutki uboczne
Czarny bez stosowany w rozsądnych ilościach nie powinien powodować niepożądanych skutków ubocznych. Jedynie korzystanie z niedojrzałych owoców lub zjedzenie ich w surowej formie może doprowadzić do zatrucia objawiającego się nudnościami lub wymiotami. Odpowiednia obróbka dzikiego bzu dezaktywuje sambunigrynę oraz prunazynę – substancje odpowiedzialne za trujące właściwości czarnego bzu.
Nie warto także spożywać czarnego bzu w nadmiarze. Nie spowoduje to podniesienia jego zdrowotnych właściwości, a może poskutkować jedynie dolegliwościami ze strony układu pokarmowego.
Poza powyższymi przypadkami czarny bez jest rośliną bezpieczną roślinę, której systematyczne stosowanie nie skutkuje pojawieniem się niepożądanych efektów.
Przepisy z wykorzystaniem czarnego bzu
Czarny bez nadaje się do spożycia wyłącznie po wcześniejszej obróbce cieplnej. Najpopularniejsze przetwory na bazie czarnego bzu oferują zarówno ciekawe i oryginalne walory smakowe, jak i wiele cennych składników odżywczych:
– Syrop z kwiatów czarnego bzu
Do zrobienia syropu z czarnego bzu potrzebne będą kwiaty bzu lekarskiego, woda, cukier, sok ze świeżo wyciśniętych cytryn ora mała łyżeczka octu jabłkowego. Kwiaty czarnego bzu należy zalać miksturą przygotowaną z pozostałych składników, następnie odstawić na ok. 3 dni. Po odcedzeniu, syrop nadaje się już do spożycia.
– Sok z owoców bzu
Istnieje co najmniej kilka metod na wykonanie soku z owoców czarnego bzu. Każdy z przepisów uwzględnia jednak wyłącznie zastosowanie dojrzałych owoców czarnego bzu. Jedna z najprostszych receptur zawiera wyłącznie kilka składników: owoce dzikiego bzu bez szypułek, cukier, wodę oraz sok z cytryny. Po zagotowaniu wszystkich składników, odcedzony sok z czarnego bzu można spożyć od razu lub zapasteryzować do dłuższego przechowywania.
– Herbata z czarnego bzu
Jednym z popularnych sposobów wykorzystania przetworów z czarnego bzu jest dodawanie ich do herbaty. Wystarczy jedna duża łyżka syropu lub konfitury z czarnego bzu, aby cieszyć się aromatycznym smakiem oraz skorzystać z cennych właściwości zdrowotnych tej rośliny. Należy jedynie pamiętać, że działanie czarnego bzu zostanie zachowane tylko pod warunkiem, że dodamy go do już przestudzonej herbaty.
– Nalewka z kwiatów czarnego bzu
Nalewkę z kwiatów czarnego bzu można wykonać na bazie syropu cukrowego, dodając do nich zebrane i przesuszone kwiaty. Do większego słoja należy dodać przygotowane kwiaty i zalać przestudzonym syropem. Warto dodać również plasterki z cytryny oraz świeżo wyciśnięty sok z cytryny. Po 5-7 dniach przechowywania w słonecznym i ciepłym miejscu można odfiltrować syrop oraz dodać spirytus. Po tygodniu nalewkę można ponownie przefiltrować (opcjonalnie dodać przegotowaną wodę) i rozmieścić w mniejszych pojemnikach lub buteleczkach.
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Kurkuma to nie tylko naturalny spalacz tłuszczu, ale również silny antyoksydant, zobacz, jak te właściwości wpływają na Twoje zdrowie!
Topinambur ma wiele korzyści zdrowotnych, ale nie jest odpowiedni dla każdego. Sprawdź, kto powinien go unikać i jakie są potencjalne skutki uboczne jego spożycia!
Polecane dla Ciebie
Smocza krew wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, ochronne, przeciwbakteryjne i odnawiające, przez co staje się coraz bardziej pożądanym składnikiem w świecie kosmetyki.
Zioła szwedzkie: regularne stosowanie tej mieszkanki przynosi szereg korzyści dla zdrowia i samopoczucia. Sprawdź czy niezwykłe właściwości ziół szwedzkich działają na każdego!
Maślan sodu to naturalne wsparcie dla Twoich jelit, zobacz, w jakich sytuacjach warto go przyjmować i jak robić to bezpiecznie!
Sprawdź, co wiesz o zaletach witaminy C, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, przydaje się też w tak różnych dolegliwościach jak rak czy też przeziębienie.
