Poznaj sekrety magnezu! Odkryj, czy można go przyjmować bez przerwy, jakie są skutki nadmiaru, zalecane dawki i naturalne źródła. Czytaj nasz artykuł i dowiedz się więcej!
Jod – Właściwości, działanie, dawkowanie oraz objawy i skutki niedoboru
- Opublikowano: 29.09.2022
Choć o jego znaczeniu dla zdrowia mówi się mniej niż o znaczeniu żelaza czy magnezu, nie ulega wątpliwości, że jod to jeden z najważniejszych biopierwiastków. Odgrywa ważną rolę w gospodarce hormonalnej, bierze udział w procesach wzrostu komórek, stymuluje odporność, wpływa na samopoczucie psychofizyczne. Niedobór jodu może wywoływać niedoczynność tarczycy, która skutkuje zaburzeniami metabolizmu, intensywnym przybieraniem na wadze i innymi dokuczliwymi objawami. Z drugiej strony, również nadmiar jodu w organizmie człowieka jest niewskazany, może wywoływać problemy z sercem i prowadzić do ostrego zatrucia. Dlatego warto suplementować jod z dużą rozwagą.
Dla ludzkiego organizmu jod jest jednym z niezbędnych mikroelementów. W naturze występuje w postaci stałej (jako granatowo-czarna substancja krystaliczna) lub lotnej (jako fioletowe opary). Jod jest pierwiastkiem niezwykle powszechnie występującym w przyrodzie. Jest obecny w wodzie, glebie, powietrzu, jak również w licznych organizmach żywych. Spotkać go można w wielu produktach żywnościowych, zarówno tych odzwierzęcych, jak i roślinnych. Nazwa „jod” pochodzi od greckiego „joeides”, co znaczy „fioletowy”.
Głównym źródłem jodu w naturze jest woda morska i organizmy żyjące w morzu. Duże stężenie jodu występuje także w solankach (rodzaj wód mineralnych) i w złożach saletry sodowej. Zaś w żywieniu człowieka podstawowym źródłem jodu jest sól kuchenna jodowana. Brak odpowiedniej ilości jodu w diecie jest bardzo niekorzystny dla ludzkiego organizmu. Chodzi tutaj zarówno o nadmiar jodu, jak i niedobór jodu.
Jod — właściwości
Jod spełnia wiele istotnych działań w ustroju i stoi na straży prawidłowych procesów metabolicznych. Największe stężenie jodu, bo około 75%, występuje w gruczole tarczowym, czyli tarczycy. Pozostała ilość ulokowana jest w mięśniach szkieletowych, błonie śluzowej żołądka, jajnikach, gruczołach mlekowych, gruczołach ślinowych. Jod aktywnie wspomaga funkcjonowanie tarczycy, a jednocześnie jest niezbędnym elementem w syntezie hormonów tarczycy, takich jak tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3).
Hormony tarczycy są dla naszego zdrowia bardzo istotne. To od ich właściwego poziomu zależy prawidłowy rozwój organizmu oraz praca wielu organów, między innymi serca, przysadki mózgowej, nerek. Są też odpowiedzialne za poprawne funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego oraz dobrą pracę mięśni.
Hormony tarczycy regulują także przemianę materii, uczestniczą w procesie oddychania komórkowego i w procesie wzrostu, rozwoju i dojrzewania komórek. Zwiększają syntezę białka, usprawniają przemiany węglowodanów i tłuszczów i biorą udział w procesie wytwarzania energii. Aby poziom hormonów tarczycy był na prawidłowym poziomie, a wymienione procesy przebiegały sprawnie, potrzebna jest właściwa ilość jodu w organizmie. Zapotrzebowanie dzienne na jod jest różne dla różnych grup wiekowych. Dla osoby dorosłej zalecane jest 150 mcg na dobę.
Działanie i zastosowanie jodu i na co pomaga?
Jod spełnia w ustroju wiele różnych funkcji. Ma duże znaczenie w okresie wzrostu organizmu, dlatego o jego właściwą podaż powinno się dbać od pierwszych lat życia dziecka. Zasadniczo już w okresie ciąży zalecana jest suplementacja jodu, gdyż pierwiastek ten znacząco wpływa na rozwój płodu, w tym głównie jego mózgu. Zarówno u dorosłych, jak i u dzieci długotrwały niedobór jodu może wywoływać niebezpieczne konsekwencje.
Jaką rolę odgrywa jod w organizmie człowieka:
pobudza układ odpornościowy do pracy,
uczestniczy w procesach podziału i wzrostu komórek,
jest niezbędny w procesie wytwarzania hormonów tarczycy,
bierze udział w produkcji hormonów płciowych,
pomaga chronić komórki przed wolnymi rodnikami,
wpływa na prawidłowy rozwój układu nerwowego u noworodków i u płodu,
pomaga regulować poziom neuroprzekaźników,
zwiększa siły obronne organizmu przed nowotworami,
chroni przed wirusami, bakteriami i grzybami,
pomaga w utrzymaniu prawidłowej wagi ciała,
pozytywnie wpływa na stan skóry, włosów i paznokci,
pomaga utrzymać prawidłową temperaturę ciała.
Terapia jodem może być pomocna w przypadku niektórych schorzeń, w tym w niedoczynności tarczycy, chorobie Hashimoto, chorobie Gravesa-Basedowa, cukrzycy, niektórych chorobach serca.
Jak stosować jod — normy dzienne i dawkowanie
Dieta zasobna w jod jest korzystna dla każdego. Natomiast w niektórych przypadkach samo spożywanie produktów bogatych w jod jest niewystarczające. Stosowanie specjalnych preparatów z jodem jest wskazane w kilku sytuacjach, między innymi w leczeniu wola z niedoboru jodu (szczególnie u niemowląt, dzieci i młodzieży), w leczeniu niedoczynności tarczycy wywołanej zaburzeniami przemiany jodowej bądź niedoborem jodu.
Suplementy diety z jodem stosuje się także w celu przeciwdziałania powstawaniu wola u osób ze zwiększonym zapotrzebowaniem na jod (np. kobiety ciężarne) i w celu zapobiegania nawrotom wola po operacjach lub kuracjach farmakologicznych.
Jaka powinna być dzienna podaż jodu u poszczególnych grup wiekowych:
niemowlęta w pierwszym półroczu życia – 110 µg,
niemowlęta w drugim półroczu życia – 130 µg,
dzieci w wieku 1-6 lat – 90 µg,
dzieci w wieku 7-9 lat – 100 µg,
dzieci w wieku 10-12 lat – 120 µg,
młodzież w wieku 13-18 lat i osoby dorosłe – 150 µg,
kobiety w okresie ciąży – 220 µg,
kobiety w okresie karmienia piersią – 290 µg.
Jod najlepiej stosować po posiłku, popijając sporą ilością czystej wody.
Jod do picia, w tabletkach czy w kroplach?
Jaki preparat z jodem wybrać? Jod jest dostępny na rynku w kilku postaciach:
jod w tabletkach (zazwyczaj pozyskiwany jest z obfitujących w jod glonów takich jak kelp lub spirulina),
jod do picia (w formie płynu zawierającego wodę z jodkiem potasu lub w formie granulatu w saszetkach do zmieszania z wodą),
jod jako składnik preparatów multiwitaminowych (w tabletkach lub tabletkach musujących),
jod w kroplach (zawiera dobrze przyswajalny jodek potasu, który dodawany jest także do soli kuchennej, a także 3 inne związki jodu: jodek sodu, jodan potasu, jodan sodu).
Każda forma jodu niewątpliwie ma swoje wady i zalety. Którą wybierzemy, zależy od naszych upodobań. Tabletki są najłatwiejsze, najwygodniejsze i najszybsze w użyciu. Krople i płyny sprawdzą się dla osób nielubiących stosować tabletek i oczekujących wysokiej wchłanialności i szybkiego działania. Preparaty multiwitaminowe sprawdzą się w przypadku dużego zapotrzebowania nie tylko na jod, ale i inne minerały oraz witaminy. Bez względu na postać suplementu z jodem, warto sięgać po preparaty dobrej jakości.
Jaki jest najlepiej przyswajalny jod?
Do najbardziej znanych, najlepiej ocenianych i najlepiej przyswajanych przez organizm źródeł jodu należy kelp, czyli morszczyn pęcherzykowaty. Jest to wodorost z gromady brunatnic o bardzo bogatym, cennym składzie i wszechstronnym pozytywnym wpływie na ludzki organizm. Dostępny jest w wielu postaciach – tabletek, kapsułek, herbatek, kropli, więc możemy wybrać taką formę, jaka najbardziej nam pasuje. Równie dobrze przyswajalne, równie wszechstronne i równie bogate w jod są inne algi: należąca do zielenic chlorella oraz należąca do sinic spirulina.
Jakie produkty zawierają dużo jodu?
Jod dostarczany jest organizmowi trzema sposobami – może być spożywany w pokarmach, może być stosowany pod postacią suplementów diety, może też być wchłaniany bezpośrednio z powietrza (poprzez skórę i układ oddechowy). Jeśli chodzi o występowanie jodu w Polsce, to największe jego stężenie znajdziemy nad Bałtykiem. Im bliżej morza, tym więcej jodu w powietrzu.
Jeśli zaś chodzi o obecność jodu w pożywieniu, to jest on stosunkowo rzadko występującym pierwiastkiem, jednakże można go spotkać w kilku popularnych artykułach, które często wchodzą w skład naszej diety. Jod dostarczany w pożywieniu wchłaniany jest przede wszystkim w jelicie cienkim oraz po części w żołądku. Wydalany jest z układu krążenia głównie poprzez nerki.
Najlepsze źródła jodu w diecie to:
sól jodowana,
ryby morskie (np. dorsz, mintaj, flądra, makrela, śledź, tuńczyk),
owoce morza,
algi morskie.
W mniejszych ilościach jod znajduje się również w takich produktach spożywczych jak:
jaja,
orzechy laskowe,
twaróg,
mleko,
brokuły,
szpinak,
fasola,
wątroba wieprzowa,
ser żółty,
produkty zbożowe.
Zawartość jodu w produktach roślinnych jest uzależniona od stężenia tego minerału w glebie i wodzie, natomiast zawartość jodu w artykułach mlecznych zależy od jego występowania w paszach spożywanych przez krowy.
Objawy i skutki niedoboru jodu w organizmie
Niedobór jodu, zwłaszcza jeśli jest znaczny i długotrwały, może bardzo negatywnie odbić się na naszym zdrowiu. Skutki niedoboru jodu to przede wszystkim: powiększenie tarczycy, powstanie wola endemicznego, niedoczynność tarczycy.
Jego niedobór może też przyczyniać się do nieprawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego u płodu, dlatego jego dostarczanie w odpowiednich ilościach jest bardzo ważne u kobiet w ciąży (równie ważne jest dla kobiet karmiących piersią). Niedobór jodu u niemowląt i dzieci w pierwszych latach życia może skutkować zaburzeniami rozwoju intelektualnego i fizycznego.
Jakie są główne objawy niedoboru jodu? Najczęściej mamy do czynienia z takimi symptomami jak: drżenie kończyn, ciągłe uczucie chłodu, niepłodność, zmęczenie i znużenie, brak sił witalnych, pogorszenie kondycji skóry i włosów, nadmierna suchość skóry, przybieranie na wadze.
Skutki nadmiaru jodu w diecie
Nadmiar jodu w organizmie może prowadzić do nadczynności tarczycy. Mogą też pojawić się zmiany skórne oraz nadmierna aktywność gruczołów ślinowych. Nadmierne spożycie jodu może też skończyć się ostrym zatruciem, którego symptomy to: pieczenie w ustach, gardle i żołądku, biegunki, wymioty, bóle brzucha, zaburzenia pracy serca, białkomocz.
Co wypłukuje jod z organizmu?
Niektóre nawyki żywieniowe mogą prowadzić do obniżenia stężenia jodu w ustroju. Znaczne ilości chloru i sodu w diecie przyczyniają się do zwiększonej utraty jodu z organizmu. Natomiast dieta obfitująca w takie warzywa jak kapusta, kalafior, soja, jarmuż może wpływać na niższe wchłanianie jodu z żywności.
Jod — przeciwwskazania
Przeciwwskazania do stosowania jodu to głównie nadczynność tarczycy i nadwrażliwość na jod. Nie powinno się go też przyjmować w przypadku podejrzenia raka tarczycy, limfocytarnego zapalenia tarczycy lub gruczolaka autonomicznego tarczycy. Nie jest ponadto wskazany przy zapaleniu opryszczkowym skóry.
Jod — skutki uboczne
Niekiedy stosowanie preparatów z jodem (szczególnie w znacznych ilościach) może wywołać efekty uboczne takie jak: nadczynność tarczycy, ślinotok, zmiany skórne, nadmierne wydzielanie śluzu w oskrzelach, nudności, biegunka, bóle głowy, ból żołądka, metaliczny posmak w ustach.
Czy można podawać dzieciom jod?
Jod powinien być systematycznie dostarczany dzieciom, czy to w diecie, czy w odpowiednich preparatach. Według WHO i ICCIDD zalecana ilość jodu dla dzieci to: do 6 lat – 90 µg/dobę, 7–10 lat – 120 µg/dobę
Czy jod można stosować w ciąży?
Jod to pierwiastek niezbędny do prawidłowego rozwoju układu nerwowego płodu. Znaczne niedobory jodu u kobiet ciężarnych mogą zwiększać ryzyko wad rozwojowych płodu lub niedorozwoju umysłowego. Warto więc zadbać o odpowiednią podaż tego pierwiastka w ciąży. Według zaleceń WHO dobowe zapotrzebowanie na jod u kobiet w ciąży to 220-250 µg.
Dlaczego warto stosować jod?
Jod jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Warto zatem zadbać o jego właściwe ilości czy to w codziennej diecie, czy w suplementacji. Dzięki jodowi nie tylko wspomożemy pracę tarczycy, ale też wzmocnimy odporność i poprawimy metabolizm.
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Poznaj niezwykłe właściwości witaminy B12, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego u osób starszych, ale także dla płodu - w przypadku zajścia w ciążę.
Glicyna, aminokwas endogenny, korzystnie wpływający na wiele aspektów zdrowotnych, niezbędny dla funkcjonowania całego organizmu, skutecznie wspomagający leczenie różnych chorób.
Polecane dla Ciebie
Męczennica cielista to zioło, które znalazło swoje miejsce jako składnik suplementów diety i kosmetyków. Właściwości męczennicy obejmują przede wszystkim działanie uspokajające i nasenne
Nalewka z pokrzywy to skarbnica zdrowia o wszechstronnym działaniu, ale czy znasz jej przeciwwskazania i potencjalne skutki uboczne? Zobacz pełną analizę tego niezwykłego środka
Odkryj, kiedy domowe sposoby na ból brzucha mogą być niewystarczające. Przeczytaj, by dowiedzieć się, kiedy koniecznie zgłosić się do lekarza.
Zioła na poprawę wzroku to zestaw mieszanek do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego, które zregenerują gałkę oczną i przyniosą jej odprężenie; zobacz, po które z nich warto sięgnąć.
Pracę trzustki wspomaga wiele ziół. Pomocne okazują się m.in. kwiat nagietka, babka lancetowata, kocanka piaskowa. Poznaj ich właściwości.