Naturopatia jest formą medycyny niekonwencjonalnej, która opiera się na stosowaniu metod i produktów zgodnych z naturą, przynosząc wiele korzyści zdrowotnych.
Hortiterapia – Co to jest i na czym polega? Jak działa i jakie przynosi efekty? Dla kogo szczególnie jest polecana?
- Opublikowano: 31.05.2023 - Aktualizacja: 08.08.2023
Hortiterapia to alternatywna metoda terapeutyczna, w ramach której wykorzystuje się prace w ogrodzie jako sposób na poprawę mentalnej i fizycznej kondycji pacjenta. Stosowana jest w bardzo wielu przypadkach, w tym w przypadku niepełnosprawności i zaburzeń psychicznych, ale także w ramach rekonwalescencji, przykładowo po udarach i wypadkach. Hortiterapia wykorzystuje kontakt z przyrodą w celu odzyskania harmonii psychicznej i kompleksowej poprawy funkcjonowania systemu nerwowego. Dla wielu osób jest to także droga do poznania siebie i nabycia nowych umiejętności.
Hortiterapia, nazywana również terapią ogrodniczą, ogrodolecznictwem, ogrodoterapią i hortikuloterapią, to stosunkowo nowy typ terapii zajęciowej, stosowany w coraz szerszym spektrum zaburzeń, niedyspozycji zdrowotnych i schorzeń. Jak wiadomo, przebywanie na świeżym powietrzu i kontakt z naturą pod każdym względem jest bardzo korzystny dla organizmu. W hortiterapii ów kontakt z przyrodą ma znamienne znaczenie. Wykorzystuje się obcowanie z roślinnością, a dokładniej, prace ogrodnicze w celu poprawy kondycji umysłowej, psychologicznej i fizycznej pacjenta.
Istnieją dwa podstawowe typu hortiterapii:
Hortiterapia czynna – polega na wykonywaniu przez pacjenta rozmaitych prac w ogrodzie, przykładowo takich jak: podlewanie, sadzenie, przycinanie krzewów, koszenie trawy, pikowanie roślin itp.
Hortiterapia bierna – polega na obserwowaniu przyrody (np. roślin, ptaków, owadów), upajaniu się zapachami kwiatów i ziół, wsłuchiwaniu się w śpiew ptaków, szum wody i inne dźwięki natury, a także spacerowaniu po ogrodzie, odpoczywaniu w zacienionych, miłych zakątkach ogrodu oraz zrywaniu kwiatów i komponowaniu bukietów.
Hortiterapia może wydawać się dość oryginalnym sposobem leczenia, ale w wielu krajach (np. w Wielkiej Brytanii, USA, krajach skandynawskich) cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem i jest często stosowana, przynosząc znakomite efekty. Niestety w naszym kraju wciąż jest jeszcze bardzo niszową i rzadko praktykowaną dziedziną. Nie jest dopuszczana jako metoda terapii i rehabilitacji przez ośrodki medyczne, chociaż zajęcia ogrodnicze włączane są nierzadko do harmonogramów zajęć w rozmaitych placówkach terapii i edukacji (dysponujących zapleczem ogrodniczym).
Na czym polega hortiterapia?
Hortiterapia ma na celu polepszenie dyspozycji psychicznej poprzez pozytywne oddziaływanie roślin na organizm. Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych przy kwiatach, trawach, krzewach czy drzewkach to skuteczny sposób na obniżenie poziomu hormonu stresu, odprężenie ciała, odpoczynek umysłu, wyzwolenie w sobie pokładów kreatywności i rozwój wielu umiejętności.
Dodatni wpływ roślin na zdrowie i samopoczucie człowieka jest niezaprzeczalny. Sprzyja złagodzeniu niekorzystnych stanów emocjonalnych, redukcji lęku oraz poprawie funkcji kognitywnych. Dodaje też sił witalnych i pozytywnie wpływa na fizyczny stan organizmu (pracując w ogrodzie, musimy się przecież dużo ruszać).
Nie ulega wątpliwości, że ogrodolecznictwo to jedna z najbardziej uniwersalnych form terapii. Nie ma tutaj żadnych granic w doborze pacjentów. Korzystają z jego dobrodziejstw osoby chore, osoby z niepełnosprawnościami, dzieci z zaburzeniami rozwojowymi, rekonwalescenci, uzależnieni, osoby cierpiące na depresję etc. Jeśli pacjent nie jest w stanie czynnie brać udziału w hortiterapii, może uczestniczyć w niej biernie, przy wykorzystaniu zmysłów wzroku, węchu, słuchu, smaku i dotyku (czyli obserwować rośliny, dotykać je, smakować owoce i warzywa, wąchać kwiaty, słuchać odgłosów natury).
Zajęcia w ramach hortiterapii odbywają się w specjalnych ogrodach terapeutycznych, których istotną cechą jest odpowiedni sposób aranżacji. Ogród do hortiterapii powinien być tak zaprojektowany, aby osoby z niepełnosprawnościami ruchowymi (np. jeżdżące na wózkach inwalidzkich) nie miały problemu ze swobodnym przemieszczaniem się, dostępem do roślin oraz obserwowaniem przyrody. W tym celu organizowane są m.in. specjalne rabaty na wzniesieniach i pionowe konstrukcje obsadzone roślinami.
Ogród do hortiterapii powinien być ponadto przestronny i zróżnicowany pod względem roślinności. Powinny pojawiać się w nim zarówno drzewa i krzewy, jak i rozmaite kwiaty, trawy, zioła, pnącza. Wskazana jest obecność warzyw i owoców. Nie powinno zabraknąć także zacisznych miejsc relaksu oraz zbiorników wodnych.
Co dokładnie robi się podczas zajęć z hortiterapii?
W ramach terapii ogrodniczej pacjenci oddają się takim zajęciom jak:
sadzenie i wysiewanie,
przesadzanie i rozmnażanie roślin,
podlewanie,
przycinanie,
koszenie,
nawożenie,
przygotowywanie gruntu dla roślin,
pielenie,
zbieranie owoców, kwiatów, warzyw,
aranżowanie fragmentów ogrodu,
planowanie prac w ogrodzie,
prace w szklarniach i oranżeriach,
tworzenie kompozycji z roślin.
W czym pomagają zajęcia z hortiterapii?
Ogrodolecznictwo nie jest nową formą terapii i rehabilitacji. Pierwsze programy hortiterapeutyczne wdrożono na początku XX wieku. Nakierowane były na pacjentów szpitali psychiatrycznych, w tym na weteranów pierwszej wojny światowej. W połowie XX wieku horiterapia była już bardzo rozpowszechnionym sposobem leczenia (szczególnie w USA i Wielkiej Brytanii).
Wysoka skuteczność tej formy rehabilitacji i możliwość jej zastosowania dla szerokiego grona potrzebujących wsparcia osób, sprawia, że wciąż zyskuje na popularności. O ile jednak w dawnych latach hortiterapia stosowana była głównie w celu zwiększenia aktywności pacjentów ośrodków psychiatrycznych i rozładowania ich agresji, dziś służy również wielu innym celom.
Hortiterapia jest pomocna w:
odbudowie zdrowia psychicznego i fizycznego człowieka po przebytych urazach, traumach, chorobach, wypadkach,
redukcji stresu,
zwalczaniu zaburzeń psychicznych, w tym stanów depresyjnych i lękowych,
wychodzeniu z uzależnień,
zwalczaniu zaburzeń neurorozwojowych,
polepszaniu sprawności umysłowej i ruchowej u osób w podeszłym wieku,
poprawianiu koncentracji u osób z deficytem uwagi,
przywracaniu równowagi emocjonalnej,
poprawianiu funkcjonowania u osób z niepełnosprawnością umysłową,
zwiększaniu poczucia bezpieczeństwa u pacjentów,
pozyskiwaniu lepszej kontroli nad ciałem u osób zmagających się z nadpobudliwością,
budowaniu relacji społecznych.
Jak działa hortiterapia?
Hortiterapia prowadzi do intensywnej stymulacji wszystkich zamysłów, czego efektem jest poprawa zdolności poznawczych, pobudzenie uczestnika terapii do wielokierunkowego działania, aktywizacja jego doświadczeń słuchowych, dotykowych, węchowych, smakowych, wzrokowych, a także rozwój wielu umiejętności, takich jak: spostrzegawczość, planowanie, koncentracja, decyzyjność, zdolności manualne.
Ponieważ podczas prac w ogrodzie organizm mobilizowany jest do aktywności fizycznej, hortiterapia pozytywnie oddziałuje na układ ruchu pacjenta, poprawia pracę jego mięśni i rozwija zdolności motoryczne, takie jak koordynacja, równowaga, wytrzymałość, zręczność.
O czym trzeba wspomnieć, przebywanie na świeżym, czystym powietrzu w ramach ogrodoterapii i oddawanie się zajęciom ruchowym przynosi także szereg korzyści dla całego organizmu, takich jak zwiększenie dotlenienia tkanek i poprawa odporności. Jednocześnie hortiterapia działa dodatnio na sferę mentalną. Zwiększa wrażliwość na piękno natury, wycisza wewnętrznie, prowadzi do redukcji lęku i stresu, pomaga skoncentrować się na pozytywnych bodźcach i wyzbyć się złych emocji.
Dla kogo wskazana jest hortiterapia?
Hortiterapia może być wykorzystywana w przypadku większości zaburzeń związanych z funkcjonowaniem układu nerwowego. Może również służyć jako sposób aktywizacji osób w wieku senioralnym i osób z umysłowymi i ruchowymi niepełnosprawnościami.
Główne wskazania do stosowania hortiterapii to:
rekonwalescencja,
niepełnosprawność fizyczna,
niepełnosprawność psychiczna,
autyzm,
zaburzenia rozwojowe,
otępienie, choroba Alzheimera,
lęki,
depresja,
schizofrenia,
nowotwory,
nerwica,
wysoki poziom stresu, duże napięcie psychiczne,
wyczerpanie psychiczne,
wykluczenie społeczne,
uzależnienia,
ciężkie przeżycia,
zespół nadpobudliwości psychoruchowej z brakiem koncentracji uwagi.
Jakie są efekty stosowania hortiterapii?
Korzyści wynikające z pielęgnowania roślin, czy nawet z samego przebywania w otoczeniu roślin, są ogromne i wielokierunkowe, a są to przede wszystkim: lepsze zdrowie psychiczne, poprawa formy fizycznej, poprawa funkcjonowania poznawczego i społecznego pacjenta.
Efekty systematycznego uczęszczania na zajęcia ogrodoterapeutyczne to:
pobudzenie wyobraźni,
wyzwolenie energii i chęci do działania,
poprawa procesów myślowych,
wzrost pewności siebie,
poprawa samopoczucia psychicznego i fizycznego,
kształtowanie zdolności komunikowania się, nawiązywania relacji, pracy w grupie,
budowanie poczucia własnej wartości,
wzrost poczucia ładu, spokoju i bezpieczeństwa,
poprawa i ustabilizowanie nastroju,
obniżenie poziomu stresu,
redukcja zaburzeń depresyjnych i lękowych,
odprężenie, uspokojenie, redukcja zmęczenia,
uregulowanie poziomu neuroprzekaźników w mózgu, takich jak serotonina czy dopamina,
lepsza praca centralnego układu nerwowego,
kształtowanie takich cech jak: samodzielność, odpowiedzialność, cierpliwość,
poczucie sprawczości,
poprawa pamięci i koncentracji, nabycie umiejętności planowania i rozwiązywania problemów,
wzrost kreatywności i motywacji.
Jakie studia i kursy należy zrobić by zostać hortiterapeutą?
Niekonwencjonalne metody terapeutyczne, takie jak hortiterapia, potrafią przynosić doskonałe rezultaty. Terapia ogrodnicza może być metodą uzupełniającą, wspomagającą tradycyjne leczenie bądź metodą główną, zastępującą leczenie farmakologiczne. Z roku na rok zainteresowanie tym typem terapii jest coraz większe, nie dziwi zatem fakt, iż zapotrzebowanie na instruktorów sukcesywnie zwiększa się. Jeśli ktoś chciałby podjąć kształcenie w dziedzinie hortiterapii, w celu nabycia uprawnień do prowadzenia zajęć, do wyboru ma wiele placówek w całej Polsce.
Hortiterapeutą możemy zostać po ukończeniu adekwatnych studiów (licencjackich, magisterskich lub podyplomowych) albo kursu zawodowego. O ile studia kształcą w sposób bardziej kompleksowy i szerszy, o tyle kursy są bardziej przystępną i elastyczną formą zdobycia uprawnień hortiterapeuty. Kurs z zakresu hortiterapii możemy zrobić zdalnie lub stacjonarnie, jak nam wygodniej. Średnia cena takiego kursu to kilkaset złotych.
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Palenie drewienek Palo Santo to sposób na oczyszczenie umysłu, relaksację i wprowadzenie do domu dobrej aury. Kupując ten produkt, warto wziąć jednak pod uwagę aspekty ekologiczne.
Bakuchiol to roślinny odpowiednik retinolu o wielotorowym działaniu: redukuje zmarszczki, uelastycznia cerę, odmładza wizualnie twarz, zmniejsza zmiany trądzikowe i przebarwienia.
Polecane dla Ciebie
Skwalan to substancja naturalna, która może nawilżyć i odżywić Twoją skórę, złagodzić podrażnienia i poprawić kondycję włosów; sprawdź, jak działa!
Palma sabałowa to roślina, na którą uwagę zwrócić powinni szczególnie mężczyźni - to właśnie ona może pomóc w problemach z przerostem prostaty i łysieniem - sprawdź, jak!
Mentol wykazuje wiele cennych właściwości. Wspomaga przy bólach glowy, dolegliwościach ze strony układu pokarmowego, infekcjach przeziębieniowych. Dowiedz się więcej.
Aloes to roślina o wielu prozdrowotnych właściwościach, przynosi korzyści przy stosowaniu jej od wewnątrz, jak i w formie kosmetyku.
Dziegieć to naturalna substancja od lat wykorzystywana w medycynie ludowej i kosmetyce naturalnej. Warto poznać szerokie właściwości zdrowotne tego składnika.