Poznaj zdrowe fakty na temat smakowitych pestek dyni i ich korzystnego działania na układ sercowo-naczyniowy, układ nerwowy, moczowy i odpornościowy oraz na skórę i trawienie.
Flawonoidy – Działanie, występowanie, właściwości, efekty stosowania i skutki uboczne
- Opublikowano: 20.02.2023
W składzie wielu roślin leczniczych znajdują się związki polifenolowe, których największą reprezentację stanowią flawonoidy. Są one odpowiedzialne za zdrowotne właściwości tych roślin. Skoro to tak ważne składniki, warto się im nieco bliżej przyjrzeć. Czym są flawonoidy? Jakie maja właściwości? Gdzie można znaleźć ich największe ilości? Jak działają i jaki mają wpływ na zdrowie człowieka? Oto najważniejsze informacje na ten temat. Sprawdź i stosuj świadomie.
Flawonoidy wchodzą w skład wielu roślin o dużym znaczeniu zdrowotnym i ważnym zastosowaniu w medycynie naturalnej czy ziołolecznictwie. To naturalne fitozwiązki, czyli substancje, które w sposób naturalny powstają w roślinach.
Pierwszym wyizolowanym flawonoidem była rutyna. Miało to miejsce w 1930 roku, a odkryta substancja bardzo szybko zyskała miano nowo odkrytej witaminy P. Dziś już wiadomo, że flawonoidy nie są witaminami, ale zdarza się, że określenie dalej się pojawia, jako zbiorcza nazwa dla wszystkich flawonoidów.
Te naturalne substancje występują niemalże wszędzie. Można je znaleźć w owocach, warzywach i ziołach. Charakteryzują się silnym działaniem antyoksydacyjnym. Z tego względu mają duże znaczenie dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu.
Źródłem flawonoidów mogą być nasiona, liście, kwiaty i owoce. To związki, które odpowiedzialne są za barwy rośliny. Nadają żółty kolor w owocach cytrusowych i granatowy w pożyczkach i jagodach.
Są one niezwykle istotne dla roślin, w których występują: chronią rośliny przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, zabezpieczają przed atakami szkodników, grzybów i pleśni. Pełnią funkcje podobne do ludzkich hormonów. Odpowiadają za wzrost rośliny i jej reakcje enzymatyczne.
Jakie są rodzaje flawonoidów?
Naukowcy dotychczas poznali i opisali blisko 4 tysiące związków flawonoidowych. Ze względu na pewne różnice w ich budowie wyróżniono:
flawanony,
flawanole,
flawony,
izoflawony,
flawonole,
antocyjany.
W skład tych grup wchodzą różnorodne związki. Warto też wiedzieć, że poszczególne grupy flawonoidów można znaleźć w różnorodnych roślinach.
Poniżej zestawienie przykładowych związków z poszczególnych grup wraz ze źródłem, z którego można je pozyskać:
flawanony: naryngenina, hesperedyna, naringina, taksyfolina; ich źródłem są: pomarańcze, grapefruity, cytryny, limonki.
flawanole: epikatechina, epigallokatechina, katechina; ich źródłem może być herbata.
flawony: apigenina, luteolina, diosmina, chrysyna, rutyna, glukozydy; ich źródłem są: skórki owoców, czerwone wino, gryka, czerwony pieprz, skórka pomidorów.
izoflawony: daidzeina, genisteina; ich źródłem może być soja.
flawonole: kwercetyna, kemferol, myrycetyna, tamaryksetyna; ich źródłem są: cebula, czerwone wino, oliwa z oliwek, owoce jagodowe, grejpfrut.
antocyjany: cyjanidyna, pelargonidyna; znaleźć je można w wiśniach i owocach jagodowych.
Jakie są właściwości flawonoidów?
Skoro już znamy podstawowe informacje na temat flawonoidów, warto zapoznać się z ich właściwościami.
Flawonoidy mają właściwości przeciwzapalne. Oznacza to, że ich stosowanie może przyczynić się do redukcji stanów zapalnych, złagodzić te istniejące oraz zapobiegać powstawaniu następnych w przyszłości.
Wskazuje się rownież, że flawonoidy mogą mieć właściwości przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe i antyagregacyjne (oznacza to, że zmniejszają zdolność płytek do tworzenia skrzeplin).
Do istotnych właściwości flawonoidów należy również ich działanie antyarytmiczne, hipotensyjne (czyli obniżają ciśnienie krwi) oraz rozkurczowe.
Przypuszcza się, że mogą mieć właściwości moczopędne, detoksykująca, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwalergiczne.
Flawonoidy – jak działają i na co mogą pomóc?
Działanie flawonoidów uzależnione jest w pewnym stopniu od tego, do którego grupy związków należy dana substancja. Badacze stwierdzili jednak, że większość z nich przedostaje się z przewodu pokarmowego do krwi w niezmienionej postaci. Pozostałe są metabolizowane w wątrobie i jelitach.
Te flawonoidy, które metabolizują się w wątrobie wykazują właściwości ochronne i stymulują regenerację tego organu.
Ważne jest to, że flawonoidy zapobiegają utlenianiu się pierwiastków i związków chemicznych. Oznacza to, że mają działanie antyoksydacyjne, co przekłada się na ich ogromną rolę w zapobieganiu chorobom, które wiążą się ze stresem oksydacyjnym. Mają też wpływ na przebieg tych schorzeń w razie ich wystąpienia. Mowa tu o cukrzycy, miażdżycy czy nowotworach. Do tego właściwości przeciwutleniające spowalniają procesy starzenia i pomagają dłużej zachować młody wygląd.
W tym miejscu warto też dodać, że związki flawonowe mają zdolność do przechwytywania wolnych rodników oraz stabilizowania błon komórkowych.
Flawonoidy chronią komórki organizmu człowieka przed uszkodzeniami i niekorzystnymi przemianami. Pozytywnie wpływają na naczynia krwionośne i ogólną kondycję układu krążenia. Wzmacniają układ odpornościowy i pomagają oczyścić organizm z toksyn oraz metali ciężkich. Jest to możliwe dzięki temu, że flawonoidy tworzą kompleksy z metalami ciężkimi, a to ułatwia i usprawnia ich usuwanie z organizmu.
Omawiane substancje mają też działanie moczopędne, a to powoduje, że pomagają w leczeniu chorób układu moczowego, mogą wspierać oczyszczanie dróg moczowych i regulację pracy organów, wchodzących w skład tego układu.
Flawonoidy a nowotwory
Naukowcy od lat badają przeciwnowotworowe działanie flawonoidów. Pierwsze tego typu testy rozpoczęły się już w latach 70-tych XX wieku. Okazało się wówczas, że działanie przeciwnowotworowe flawonoidów wynika z ich aktywności antyoksydacyjnej, ale nie tylko. Prawdopodobnie związki te obniżają aktywność substancji mutagennych i kancerogennych i zmniejszają częstość występowania nowotworów u zwierząt doświadczalnych. Ponadto dowiedziono, że systematyczne spożywanie flawonoidów może obniżać ryzyko niektórych nowotworów również u ludzi.
Znaczenie może mieć również to, że flawonoidy mogą blokować biotransformację niektórych związków. Do tego dochodzi zdolność do hamowania replikacji dna i proliferacji komórek nowotworowych. To wszystko powoduje, że komórki nowotworowe nie mogą się namnażać. Zdolność flawonoidów do indukowania apoptozy (proces naturalnej śmierci komórek) może natomiast przyczynić się nawet do zmniejszania niektórych zmian.
Niektóre badania potwierdziły, że spożywanie flawonoidów może się przyczynić do zmniejszenia ryzyka wystąpienia nowotworów hormonozależnych, czyli raka piersi u kobiety i prostaty u mężczyzn. Prawdopodobnie mogą również działać profilaktycznie w nowotworach tarczycy, głowy i szyi.
Działanie przeciwnowotworowe flawonoidów dostarcza nadziei na znalezienie sposobu walki z tą chorobą i jej zapobiegania. Trzeba jednak przyznać, że mechanizm ten nie został jeszcze dokładnie poznany i przebadany. Nie można więc samodzielnie zdecydować o własnej kuracji w razie rozpoznania choroby nowotworowej. Zawsze trzeba skonsultować się z lekarzem specjalistą. Co ciekawe jednak, spożywanie flawonoidów w diecie może zadziałać profilaktycznie.
Flawonoidy na serce
Działanie antyoksydacyjne flawonoidów może też mieć pozytywny wpływ na ściany naczyń krwionośnych oraz cały układ sercowo – naczyniowy. Badania wykazały, że dieta bogata w te substancje może mieć znaczenie profilaktyczne. Może zapobiegać chorobom serca i układu krążenia oraz zmniejszać ryzyko śmierci z powodu zawału serca.
Flawonoidy w połączeniu z witaminą C mogą stymulować syntezę kolagenu, który odgrywa bardzo ważną rolę w naczyniach krwionośnych. Zapewnia im elastyczność i zdolność do rozszerzania. To chroni przed powstawaniem zatorów i żylaków.
Warto dodać w tym miejscu również to, że omawiane substancje mogą przyczyniać się do obniżenia ciśnienia krwi i zmniejszenia skurczów naczyń krwionośnych.
Związki polifenolowe, wśród których znajdują się flawonoidy mogą również zapobiegać utlenianiu się „złego” cholesterolu LDL, a to chroni przed powstawaniem blaszek miażdżycowych i ich osadzaniem się w świetle naczyń krwionośnych. Zdolność do zmniejszania agregacji płytek krwi natomiast, może zapobiegać zatorom i zakrzepom.
Do tego, substancje te mają właściwości przeciwzapalne, co wpływa na zmniejszenie stanów zapalnych w obrębie układu krążenia.
Flawonoidy na lepszy wzrok
Antocyjany to flawonoidy, które są odpowiedzialne za ciemną barwę owoców takich jak jagody, borówki czy aronia. Jednocześnie mogą one mieć pozytywny wpływ na wzrok człowieka. Okazuje się bowiem, że prawdopodobnie pobudzają krążenie oczne, głównie w naczyniach tęczówki, poprawiają ostrość widzenia po zmroku i mogą przyspieszać regenerację barwnika wzrokowego. Tym samym mogą przyczynić się do poprawy jakości widzenia. Z tego względu zalecane są kierowcom, osobom, które długo pracują przed komputerem lub dużą część czasu spędzają w pomieszczeniu ze słabym oświetleniem.
Flawonoidy na układ nerwowy
Prawdopodobnie flawonoidy mogą mieć istotne znaczenie w zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym, spowodowanym procesami starzenia. Na razie nie jest to działanie potwierdzone, ale cały czas trwają w tym kierunku badania. Okazuje się, że substancje te mogą pozytywnie wpływać na układ nerwowy, a przez to właśnie stać się czynnikiem wspierającym leczenie i profilaktykę.
Stosowanie diety bogatej we flawonoidy może poprawiać funkcje poznawcze. Prawdopodobnie jest to możliwe, ponieważ działają one ochronnie na neurony i wpływają na przyspieszenie ich regeneracji.
Badania wykazały też, że flawonoidy mogą mieć zdolność do wychwytywania reaktywnych form tlenu i azotu. Jednocześnie neutralizują je i tym samym przyczyniają się do mniejszego uszkadzania neuronów. Okazuje się bowiem, że jednym z czynników, wpływających na uszkodzenia neuronów jest właśnie oddziaływanie reaktywnych form tlenu i azotu. Zdolność flawonoidów do ich neutralizowania może mieć działanie profilaktyczne i terapeutyczne.
Dieta bogata we omawiane substancje może przyczynić się do łagodzenia objawów demencji i choroby Alzheimera. Natomiast spożywanie cytrusów, które bogate są w tangeretynę może uchronić przed chorobą Parkinsona.
Flawonoidy a wątroba
Jak wcześniej wspomniano, niektóre dokładniej przebadane flawonoidy podlegają metabolizmowi w wątrobie. Tak jest między innymi z sylimaryną. Przez to też może ona działać hepatoprotekcyjnie (ochronnie na wątrobę). Dodatkowo może ona stymulować również procesy regeneracyjne zachodzące w tym organie.
Flawonoidy a cukrzyca
Badania prowadzone na omawianych związkach roślinnych wykazały, że mogą mieć one działanie przeciwcukrzycowe. Część z nich może stymulować syntezę i wydzielanie insuliny, inne mogą hamować syntezę glukozy w hepatocytach. Jeszcze inne mogą natomiast zapobiegać szybkiemu wzrostowi glukozy we krwi, do którego dochodzi po posiłkach. Dodatkowo, okazuje się, że te fitozwiązki mogą też zapobiegać powstawaniu zaćmy u osób cierpiących na cukrzycę, a trzeba dodać, że w ich przypadku jest to częsta choroba współwystępująca.
Flawonoidy – zastosowanie w kosmetyce
Z uwagi na właściwości antyoksydacyjne, flawonoidy znalazły dla siebie zastosowanie również w kosmetyce. Przede wszystkim opóźniają procesy starzenia, co widać w kondycji skóry twarzy. Ich spożywanie zmniejsza zmarszczki, spowalnia proces ich powstawania i redukuje ich liczbę. Utrzymuje elastyczność i jędrność skóry, zapobiegając jej wiotczeniu.
Zdolność do redukowania wolnych rodników sprawia, że powstaje mniej stanów zapalnych, a te istniejące są łagodzone. To powoduje, że obecność flawonoidów w kosmetykach może przyczynić się do ich „odmładzającego działania”.
Wspomniano też że fitozwiązki wzmacniają ściany naczyń krwionośnych. Dzięki temu można uniknąć efektu „pajączków”, który powstaje na skutek pękania naczyń włosowatych.
Kremy z flawonoidami wspomagają funkcje ochronne skóry, chronią ją przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych i zmniejszają skutki oparzeń słonecznych. Mogą się również sprawdzić w preparatach antycelullitowych.
Dlaczego flawonoidy nazywane są eliksirem młodości?
Nazywa się je w ten sposób, ponieważ wykazują działanie ochronne na skórę, a do tego wyłapują wolne rodniki, które odpowiedzialne są za procesy starzenia całego organizmu. Ponieważ redukują liczbę wolnych rodników, spowalniają procesy starzenia i zmniejszają liczbę stanu zapalnych. W efekcie organizm faktycznie wolniej się starzeje, oznaki starzenia są mniejsze (mniej zmarszczek, a te, które już są, stają się mniej widoczne), dłużej udaje się zachować sprawność poznawczą i funkcje intelektualne, a neurony są otoczone ochroną.
Kremy z dodatkiem flawonoidów zapewniają nawilżenie skóry, a to również spowalnia proces jej starzenia.
Gdzie występują flawonoidy i gdzie ich jest najwięcej?
Główne źródła flawonoidów to owoce i warzywa. Warto jednak wiedzieć, że przyjmujemy je pijąc herbatę czy czerwone wino.
Ważne jednak jest to, że najważniejsze źródła flawonoidów (czyli cała gama warzyw i owoców) powinny być spożywane na surowo, ponieważ obróbka termiczna powoduje uszkodzenie lub usunięcie tych substancji.
Jak wcześniej wspomniano do grupy flawonoidów zalicza się różne rodzaje substancji o podobnej budowie. Podana lista wskazuje, gdzie można znaleźć poszczególne grupy izoflawonów, flawanonów czy flawonoli. Warto jednak wiedzieć, że ich ilość czy różnorodność zależna jest w dużej mierze od odmiany warzyw i owoców oraz od stopnia dojrzałości danego owocu.
Obecnie substancje te można znaleźć nie tylko w owocach i warzywach. Na rynku dostępne są preparaty, które zostały uzupełnione w różne rodzaje flawonoidów. Wszystko po to, by zwiększyć ich skuteczność i wzmocnić pozytywne efekty działania suplementów.
Jak stosować flawonoidy – dawkowanie
Przy obecnym wzroście spożycia warzyw i owoców flawonoidy przyjmowane są w dość dużych ilościach, ale jednocześnie takich, które nie powinny stanowić zagrożenia. Warto jednak wiedzieć, że decydując się na suplementację należy bezwzględnie przestrzegać dawkowania określonego przez producenta danego produktu. W dostępnych w sklepach suplementach diety mogą być też inne składniki, których przedawkowanie może stanowić zagrożenie dla zdrowia.
Poza tym przedawkowanie flawonoidów może również zaburzać pracę tarczycy oraz procesy metaboliczne.
Kto szczególnie potrzebuje spożywać więcej flawonoidów?
Flawonoidy świetnie sprawdzą się jako uzupełnienie diety kobiet. Jednym z powodów jest fakt, że mogą one zwiększać wydzielanie estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych. Dzięki temu mają ogromne znaczenie w łagodzeniu objawów menopauzy. Okazuje się, że mogą one zmniejszać uderzenia gorąca, poprawiać stan skóry i wspierać w doświadczaniu zmiennych nastrojów. Mogą też stanowić istotne wsparcie w okresie pomenopauzalnym.
Po te substancje mogą sięgnąć też osoby, które znajdują się w grupach ryzyka np. chorób nowotworowych czy neurodegeneracyjnych. Nie ma gwarancji, że uchronią przed chorobą, ale stanowią istotny czynnik zmniejszający ryzyko zachorowania. Badania wskazują na prewencyjne działanie izoflawonów w przypadku niektórych nowotworów.
Zaleca się je również osobom, które pracują przed komputerem, w złym świetle lub za kierownicą samochodu. To dlatego, że mogą pozytywnie wpłynąć na jakość widzenia.
Mogą po nie sięgnąć również osoby zagrożone chorobami serca lub spożywające duże ilości tłuszczów. Flawonoidy zapobiegają utlenianiu złego cholesterolu LDL, a więc nie osadza się on w ścianach naczyń w postaci blaszek miażdżycowych.
Flawonoidy – przeciwwskazania
Omawiane substancje przyjmowane wraz z dietą są bezpieczne i nie stanowią większego zagrożenia. Te przyjmowane w suplementach diety czy innych preparatach również są dobrze tolerowane i z reguły bezpieczne. Problemem może być jedynie przyjmowanie ich z tych dwóch źródeł. Nadmiar flawonoidów może zmniejszać biodostępność niektórych pierwiastków i innych substancji, np. kwasu foliowego i witamin. Do tego może zmniejszać wchłanianie antybiotyków.
Flawonoidy – skutki uboczne i działania niepożądane
Do najważniejszych skutków ubocznych i działań niepożądanych, wynikających ze stosowania flawonoidów należą zaburzenia pracy tarczycy oraz procesów metabolicznych. Ponadto, duże ilości flawonoidów mogą działać prooksydacyjnie, czyli wzmagać procesy utleniania cząsteczek.
Flawonoidy – efekty stosowania
Stosowanie flawonoidów może przynieść wiele zauważalnych korzyści. Przede wszystkim wzmocnieniu ulegają ściany naczyń krwionośnych, a dodatkowo może dojść do obniżenia ciśnienia. Układ sercowo – naczyniowy pracuje lepiej i wydajniej. Zmniejsza się stopień agregacji płytek, co zapobiega skrzepom, a w ścianach naczyń nie odkładają się blaszki miażdżycowe.
Może zmniejszyć się ryzyko zachorowania na nowotwór oraz choroby neurodegeneracyjne. Dłużej można też utrzymać funkcje poznawcze i intelektualne na zadowalającym poziomie.
Działanie antyoksydacyjne powoduje, że cały organizm starzeje się wolniej i mniej widoczne są oznaki starzenia. Zmarszczki pojawiają się później i są mniej widoczne. Skóra zachowuje elastyczność i jędrność.
Może poprawić się odporność i sprawność układu trawiennego.
Dlaczego warto stosować flawonoidy w czystej postaci?
Badania wykazały, że związki flawonoidowe wykazują większą skuteczność, gdy są przyjmowane w naturalnej postaci, czyli z owoców i warzyw, niż w postaci wyizolowanej. Prawdopodobnie ma to związek z tym, że w roślinach grupy flawonoidowe występują w towarzystwie innych substancji, a to powoduje wzajemne wzmacnianie efektu działania. Wyizolowane grupy pozbawione są tego „wsparcia”, a to przekłada się na niższą skuteczność. Poza tym, dostarczając je z ich naturalnego źródła, dostarczasz do swojego organizmu witaminy, minerały i inne substancje o prozdrowotnym znaczeniu.
KATEGORIE
ZDROWA DIETA
ZDROWA DIETA
PRZEPISY
PRZEPISY
OLEJE
OLEJE
MIODY
MIODY
SUPERFOODS
SUPERFOODS
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Chcesz wiedzieć, czy dieta kefirowa jest zdrowa? Odkryj korzyści i ryzyka związane z kefirem. Omówimy skutki uboczne, interakcje z lekami i więcej. Nie przegap!
Pieprz cayenne ma wiele zdrowotnych atutów z działaniem odtruwającym i przeciwzapalnym na czele. Jest też sprawdzonym patentem na sprawną redukcję zbędnych kilogramów i cellulitu.
Polecane dla Ciebie
Pyłek pszczeli to nie tylko pokarm dla pszczół, to również źródło witamin i minerałów, o ogromnym znaczeniu dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.
Dzika róża to znany i powszechnie występujący krzew, który może mieć dla człowieka ogromne znaczenie; zobacz, jakie korzyści dają kwiaty i owoce dzikiej róży!
Odkryj moc mniszka lekarskiego w formie nalewki! Dowiedz się, jak ją zrobić, na co pomaga i jakie są przeciwwskazania. Nie przegap – czytaj już teraz!
Olejek z oregano ma wiele zalet, ale nie jest odpowiedni dla każdego. Sprawdź 17 przeciwwskazań i dowiedz się, kto szczególnie powinien go unikać, aby zachować bezpieczeństwo!
Kalarepa jest warzywem, cenionym nie tylko za smak, ale również walory prozdrowotne. Wspiera układ odpornościowy, pomaga regulować perystaltykę jelit. Dowiedz się więcej.