Prawoślaz lekarski to wsparcie w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, okazuje się jednak, że nie tylko; zobacz, jak jeszcze może Ci pomóc!
Szalej jadowity (Cykuta) – Jak wygląda, trujące substancje aktywne, jak go rozpoznać, objawy zatrucia i pierwsza pomoc
- Opublikowano: 20.02.2023
Szalej jadowity (cicuta virosa) to słynna cykuta, którą ludzkość zna od starożytnych czasów. Ta jedna z najbardziej trujących roślin była stosowana do wykonywania wyroków śmierci (chociażby na greckim filozofie Sokratesie), a także do skrytobójczych zamachów. Szalej jadowity bywał również ostatnim posiłkiem, jako że korzystali z niego samobójcy. Szalej jadowity występuje także pod nazwą cykuta, bzducha wodna, blekot, pietruszyca oraz wsza wodna. Poznajmy historię i skład szaleju jadowitego oraz objawy zatrucia tą rośliną.
Cicuta virosa to gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Roślina jest podobna do innych dziko rosnących gatunków selerowatych, jak dzika marchew czy pietruszka. Jest ona rodzimym gatunkiem w Europie i Azji oraz Ameryce Północnej. Roślina występuje na mokrych, bagiennych terenach (glebach podmokłych i okolicach torfowisk oraz na brzegach rzek) i jest znana z charakterystycznych, białych kwiatów, które tworzą dekoracyjne kompozycje.
Cicuta jest jedną z najbardziej trujących roślin na świecie i jej wszystkie części zawierają silnie toksyczne substancje. Kontakt z tą rośliną lub spożycie jej części może prowadzić do poważnych objawów zatrucia, jak drgawki, pieczenie w jamie ustnej, skurcze mięśni, rozszerzenie źrenic, wymioty, bóle brzucha, biegunka, paraliżu układu oddechowego (porażenia ośrodka oddechowego), utrata świadomości i w wielu przypadkach śmierci. Już jej niewielka ilość potrafi doprowadzić do tragedii (wystarczą 2-3 gramy świeżej rośliny). Objawy pojawiają się nawet w ciągu kilku, kilkunastu minut (przypominają upojenie alkoholowe), a zgon może nastąpić przy zachowaniu pełnej świadomości.
Najwięcej szkodliwych substancji znajduje się w kłączach i łodygach. Toksyczność rośliny wynika z obecności w soku organicznego związku cykutoksyny (toksyczny wielonienasycony alkohol), która wywołuje śmierć na skutek porażenia układu nerwowego.
Ze względu na swoją toksyczność, cicuta virosa z rodziny selerowatych nie jest uprawiana jako roślina ozdobna i powinna być unikana przez ludzi i zwierzęta. Określenie „najeść się szaleju” oznaczające niepoczytalność, pochodzi właśnie od tej rośliny.
Roślina pojawia się w kryminalnych powieściach Agathy Christie, utworze literackim „Co się raz stało w Sydonie” Henryka Sienkiewicza i powieści brytyjskiej pisarski Marion McChesney „Agatha Raisin i zabójcze ciasto”.
Szalej jadowity – jak wygląda i gdzie występuje cykuta?
Szalej jadowity i jego spożycie wiąże się z bezpośrednim zagrożeniem życia, dlatego warto wiedzieć, jak wygląda i gdzie występuje. Roślinę można spotkać na półkuli północnej na terenach podmokłych, bo wsza wodna potrzebuje wody (jak sama nazwa wskazuje).
Ta trująca bylina należąca do roślin, w których jest największe stężenie substancji toksycznych, może osiągać wysokość od 60 do 120 cm. Liście szaleju jadowitego są długie i zielone. Kwiaty szaleju są białe, a łodyga naga, dęta, górą rozgałęziona. Owoc to kulista rozłupnia, dwubocznie ściśnięta. W części podziemnej roślina ma bulwiaste kłącza podobne do kłącza tataraku z widocznymi na przekroju komorami powietrznymi. Pachnie pietruszką i ma wyraźny, słodkawy smak. Kwitnąca cykuta przypomina dmuchawiec, dlatego należy uważać na nią podczas spacerów od czerwca do sierpnia, szczególnie chodząc po terenach podmokłych w klimacie umiarkowanym.
Czy szalej jadowity jest trująca?
Szalej jadowity wywołuje silne zatrucie i jest niezwykle toksyczny. Już pierwsze objawy zatrucia wymagają niezwłocznej pomocy lekarza (uczucie pieczenia, drgawki, porażenie ośrodka oddechowego w wyniku działania cykutoksyny zaliczanej do grupy alkoholi wielonienasyconych). Do zatruć dochodzi często w wyniku tragicznej pomyłki – ze względu na „niewinny” wygląd rośliny.
Jak rozpoznać szalej jadowity?
Niepozorna cykuta nie wygląda jak inne rośliny trujące. Ma długą ponadmetrową łodygę oraz pierzastosieczne liście o brzegach ostro piłkowanych. Po rozcięciu wydziela żółtawy sok. W okresie kwitnienia nieco przypomina dmuchawiec, ale już kontakt z nią poprzez skórę może wywołać pierwsze objawy, dlatego pilnujmy siebie i nasze zwierzęta w czasie letnich spacerów.
Jak odróżnić szczwół plamisty od szaleju jadowitego?
Szczwół po roztarciu wydziela bardzo nieprzyjemny zapach, natomiast szalej pachnie pietruszką. Dodatkowo szalej ma rozgałęziony system korzeniowy, a jego łodyga nie jest fioletowo nakrapiana. Niezależnie od tego pamiętajmy, że obie rośliny są trujące.
Jakie trujące substancje aktywne zawiera cykuta?
W szaleju jest cykutoksyna (jad skurczowy). Działa on na rdzeń przedłużony – część tyłomózgowia, w którym znajdują się ośrodki nerwowe, odpowiedzialne za funkcje odruchowe (odruchy niezależne): układ oddechowy, układ ruchowy, układ naczynioruchowy, układ krążenia. To dlatego osoby, które miały kontakt z wystarczającą ilością tej trucizny, kończą porażeniem układu oddechowego i śmiercią.
Jak działają trujące substancje aktywne w cykucie?
Jak już wspomnieliśmy, jad skurczowy atakuje część układu nerwowego odpowiedzialną za oddychanie czy pracę serca. Cykutoksyna może prowadzić do paraliżu nerwu błędnego, co zagraża życiu. Warto wiedzieć, że toksyna znajdująca się w roślinie może przenikać również przez nieuszkodzoną skórę – nie należy więc zrywać cykuty gołymi rękami.
Jakie są objawy zatrucia szalejem jadowitym?
Gdy jakaś część rośliny dostanie się do organizmu, początkowo powoduje zaburzenia widzenia, uczucie palenia i ból w jamie ustnej i w gardle. Po tym występują zazwyczaj nudności i wymioty, silne drgawki, utrata przytomności i śmierć w wyniku paraliżu mięśni oddechowych.
Kto może się zatruć cykutą?
Szalej jadowity łatwo pomylić z dziką marchwią lub pietruszką i z tego powodu każdy, kto zbiera dziko rosnące rośliny, może być narażony na zatrucie cykutą. Pierwsze objawy zatrucia powinny skłonić nas do natychmiastowego kontaktu z pogotowiem.
Jaka jest pierwsza pomoc przy zatruciu szalejem jadowitym?
W razie zatrucia należy natychmiast skontaktować się z pogotowiem ratunkowym. Czekając na pomoc medyczną, zaleca się picie rozcieńczonego octu lub spożyć środki na wymioty.
Jaka jest procedura leczenia zatrucia cykutą?
Pierwsza pomoc to przede wszystkim podawanie płynów i próba wywołania wymiotów. W szpitalu najczęściej trzeba choremu wypłukać żołądek oraz podać środki przeciwko drgawkom. Konieczna jest intubacja i podawanie tlenu.
Szalej jadowity – właściwości
Wysoka toksyczność szaleju sprawia, że to jedna z najbardziej trujących roślin na świecie. Jej wszystkie części zawierają silnie toksyczne substancje, dlatego szalej nie ma pozytywnych właściwości (w szczególności medycznych). W tradycyjnej medycynie niektórych kultur szalej jadowity był używany jako środek wywołujący wymioty w celu oczyszczenia organizmu, jednak takie praktyki są niezwykle niebezpieczne i nie zaleca się ich stosowania. W starożytności używano rośliny do skrytobójczych otruć.
Podsumowując, nie ma żadnych udowodnionych korzyści zdrowotnych związanych z użyciem szaleju jadowitego w jakiejkolwiek formie.
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Odkryj prawdę o trujących właściwościach skrzydłokwiatów. Czy są one naprawdę trujące dla dorosłych, dzieci i zwierząt domowych? Dowiedz się więcej w naszym artykule.
Odkryj naturalną siłę żurawiny, korzystnej dla Twojego zdrowia, dzięki której pozbędziesz się swoich dolegliwości. Wspomoże serce, układ krążenia, zadba o wątrobę i układ moczowy.
Polecane dla Ciebie
GABA - aminokwas, który sprawdzi się zwłaszcza u zestresowanych i przemęczonych. Gdzie znaleźć to źródło naturalnej harmonii i odprężenia?
Chrom jest pierwiastkiem, który wspiera prawidłową pracę organizmu. Uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi, pomaga utrzymać aktywność enzymów trawiennych. Sprawdź.
Kwasy omega-3 na lepszą odporność i sprawniejszą pracę mózgu. Włącz kwasy omega-3 do codziennej diety, a efekty Cię zaskoczą!
Witamina C spełnia wiele ważnych funkcji w naszym organizmie. W suplementach diety często spotkać można witaminę C w bardzo wysokich dawkach. Czy jej przedawkowanie jest groźne?
Sprawdź, co wiesz o zaletach witaminy C, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, przydaje się też w tak różnych dolegliwościach jak rak czy też przeziębienie.