Języcznik zwyczajny to roślina, która pobudzi procesy trawienia, wyreguluje wypróżnianie i pomoże pozbyć się kamieni nerkowych; zobaz, jak jeszcze pomaga!
Szanta zwyczajna – Właściwości, działanie, zastosowanie, przeciwwskazania i skutki uboczne
- Opublikowano: 28.10.2022
Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare) to ceniona od setek lat roślina lecznicza. Ma specyficzny, intensywny, gorzko-ostry smak i słodkawy zapach. Działa rozkurczowo, pobudza łaknienie, powoduje wzmożone wydzielanie żółci i stymuluje czynność wątroby, a tym samym uwalnia nas od przykrych dolegliwości, takich jak niestrawność czy wzdęcia. To jednak dopiero kilka z licznych cennych właściwości szanty zwyczajnej. Niewiele osób wie, że to także znakomity środek wykrztuśny, pomocny w kaszlu i chorobach płuc. Szantę zwyczajną możemy spożywać pod postacią naparów, ale jest też dostępna w formie wygodnych w użyciu gotowych granulatów ziołowych. Poznaj wszystkie cenne właściwości szanty zwyczajnej!
Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare) stosowana była w celach leczniczych już ponad 2000 lat temu. Egipcjanie nazywali ją „nasieniem Horusa” i używali w celach odtruwania organizmu i zwalczania chorób dróg oddechowych. Grecy stosowali ekstrakty z tego ziela w przypadku ugryzień, chorób ucha, ran i astmy, a Rzymianie traktowali szantę jako ziołowe remedium na rozmaite dolegliwości. Wykorzystywana była również przez Izraelitów w trakcie obchodów święta Paschy. Jej nazwa rodzajowa (Marrubium) wywodzi się od hebrajskiego słowa „marrob”, które tłumaczy się jako „gorzkie ziele” albo „gorzki sok”.
Szanta zwyczajna naturalnie występuje niemal we wszystkich obszarach globu, w tym w Europie, Azji, Ameryce Południowej, Australii i Afryce. W naszym kraju współcześnie jest rzadko spotykana, ma nawet status gatunku zagrożonego wyginięciem. Szantę w stanie dzikim można spotkać na łąkach, polanach, polach, przydrożach, pastwiskach, rumowiskach, w niższych partiach gór, w zaroślach.
Szanta zwyczajna jest byliną (rośliną wieloletnią) z rodziny jasnotowatych (wargowych). Dorasta do 50 cm wysokości. Ma prosty, drewniejący, biały korzeń, wzniesioną, rozgałęzioną łodygę i jajowate, pomarszczone, ciemnozielone liście. Łodyga i liście są pokryte szarawymi włoskami. Kwiaty są małe, drobne, białe, osadzone w kątach liści, zgrupowane w kuliste kwiatostany. Owoce to podługowate, jajowate rozłupki z nasionami.
Szanta zwyczajna – właściwości
Szanta zwyczajna wyposażona jest w szereg korzystnie oddziałujących na nasz organizm substancji, wśród których znamienną rolę odgrywa marubina. Jest to związek organiczny charakterystyczny tylko dla szanty (w innych roślinach nie występuje). Należy do grupy diterpenoidów i ma intensywnie gorzki smak. To właśnie marubina nadaje szancie wysoki stopień goryczy i jest odpowiedzialna za jej silne właściwości żółciopędne. Bardzo istotnym składnikiem występującym w szancie zwyczajnej są także śluzy będące pochodnymi diterpenów. Dzięki nim szanta to jedno z najskuteczniejszych ziół pomocnych w schorzeniach dróg oddechowych.
Dzięki związkom diterpenowym i innym substancjom czynnym szanta zwyczajna to zioło o nieprzeciętnych właściwościach leczniczych i wspomagających funkcjonowanie organizmu. Jaką aktywność wykazuje szanta zwyczajna?
Stymuluje wydzielanie żółci, soku żołądkowego i soku jelitowego, poprawia czynność wydzielniczą wątroby, aktywuje woreczek żółciowy i trzustkę do pracy, ułatwia przepływ żółci. Dzięki tym właściwościom usprawnia proces trawienia pokarmów.
Dzięki zawartości związków goryczowych wzmaga łaknienie.
Wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwhistaminowe.
Ma właściwości moczopędne i odtruwające. Stymuluje usuwanie toksyn, bakterii, grzybów i innych patogenów z ustroju.
Ma właściwości antyoksydacyjne (zapobiega stresowi oksydacyjnemu komórek wywoływanemu przez wolne rodniki, zmniejsza ryzyko nowotworów).
Pozytywne wpływa na górne i dolne drogi oddechowe. Chroni oskrzela i płuca przed uszkodzeniami, wykazuje właściwości wykrztuśne, łagodzi podrażnienia błon śluzowych, ma działanie rozkurczowe na ostrzela.
Ma właściwości rozgrzewające, napotne i przeciwgorączkowe, działa wzmacniająco na organizm.
Ma korzystny wpływ na układ krążenia, przywraca miarową pracę serca, prowadzi do zmniejszenia stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi, wykazuje właściwości przeciwmiażdżycowe, powoduje spadek ciśnienia krwi.
Działa stabilizująco na układ nerwowy, lekko uspokaja, tonizuje pracę organizmu.
Jakie są składniki ziela szanty?
Szanta zwyczajna kwitnie od czerwca do sierpnia. Surowiec zielarski to ziele, czyli naziemne, niezdrewniałe części rośliny. Szanta zbierana jest na początku okresu kwitnienia, następnie poddawana jest procesowi suszenia. Składniki zawarte w zielu szanty i odpowiedzialne za jej prozdrowotne działanie to:
związki diterpenowe (w tym marumbina i premarumbina),
sterole,
flawonoidy (kwercetyna, luteolina, pigenina),
triterpeny,
alkohole diterpenowe (marubenol),
garbniki, taniny,
kwasy organiczne,
alkaloidy,
śluzy,
saponiny,
cholina,
sole mineralne,
olejki eteryczne.
Szanta zwyczajna – zastosowanie
Ziele szanty zwyczajnej znajduje szerokie zastosowanie, zarówno w przemyśle (zawłaszcza zielarskim i farmaceutycznym), jak i w użytku domowym. W sprzedaży obok samego ziela szanty, dostępne są również kapsułki, tabletki i granulaty zawierające wyciągi z tej rośliny. Szanta wchodzi między innymi w skład cieszącego się od wielu lat dużą popularnością preparatu na dobre trawienie o nazwie Cholegran. Szanta stosowana jest ponadto w produkcji piwa, likierów, nalewek. Stanowi też dodatek do niektórych wyrobów cukierniczych.
Z ziela szanty przyrządza się zarówno napary, jak i odwary. Żeby przygotować napar z szanty, wystarczy zalać łyżkę surowca szklanką wrzątku, parzyć pod przykryciem przez pół godziny, a następnie odcedzić i wypić. Natomiast odwar z szanty przyrządza się, zalewając 2 łyżki szanty 2 szklankami wody i gotując na malutkim ogniu 10 minut.
Odwar i napar z ziela szanty możemy zastosować nie tylko do picia, ale także do płukania jamy ustnej i gardła (przy stanach zapalnych i infekcjach) oraz na skórę, jako okład. Użyte zewnętrznie ziele szanty pomoże nam w trudno gojących się ranach, owrzodzeniach, ukąszeniach, egzemie, wysypkach, zmianach skórnych.
Zarówno napary, jak i odwary, stosowane 2-3 razy dziennie przez jakiś czas są skuteczną metodą na odtrucie organizmu, usprawnienie metabolizmu, poprawę pracy układu krążenia, oddechowego, trawiennego oraz dróg żółciowych.
Wskazania do stosowania szanty zwyczajnej
Szanta zwyczajna wielekroć na przestrzeni dziejów cieszyła się popularnością w zwalczaniu rozmaitych kłopotów ze zdrowiem. W czasach starożytnych była traktowana głównie jako odtrutka (podawana była między innymi w przypadku ukąszenia przez węża lub ugryzienia przez wściekłego psa). Często stosowana była również w leczeniu kokluszu, astmy, bólu w klatce piersiowej. Przypisywano jej także właściwości magiczne, wierzono, że chroni przed złymi mocami.
W średniowieczu szanta chętnie uprawiana była w ogrodach przyklasztornych. Sok z szanty (najczęściej z dodatkiem miodu) stosowany był u chorych na gruźlicę. Św. Hildegarda polecała częste picie tego zioła jako remedium na rozmaite problemy zdrowotne będące efektem zniszczonych, chorych, osłabionych, popękanych wnętrzności.
Szesnastowieczny szwajcarski lekarz i przyrodnik Paracelsus uznawał szantę za lekarstwo na płuca. W XVII stuleciu angielski botanik, zielarz i lekarz Nicholas Culpeper pisał, że syrop z szanty jest niezwykle pomocny przy usuwaniu flegmy i wydzieliny z płuc, zwłaszcza u starszych i cierpiących na astmę oraz krótki oddech. Ziele szanty cieszyło się sławą również w XIX wieku. Polecane było między innymi przez ks. Kneippa – słynnego bawarskiego propagatora ziołolecznictwa i wodolecznictwa oraz przez szwajcarskiego mistrza zielarstwa Johanna Kunzle.
Jak działa szanta i na co pomaga?
Ze względu na silne działanie detoksykujące, antyoksydacyjne, ochronne i tonizujące, szanta poprawia kondycję całego organizmu i pomaga zwalczać liczne dolegliwości. Nieprzeceniony jest wpływ cennych składników obecnych w szancie, zwłaszcza diterpenów, na drogi żółciowe i układ trawienny. Dzięki saponinom zioło to powoduje rozkurcz mięśni, działa wykrztuśne, przeciwzapalnie oraz zwalcza szkodliwe mikroorganizmy. Dzięki przeciwutleniaczom wspiera procesy regeneracji tkanek. Dzięki śluzom powleka błony śluzowe, stanowiąc ochronę przed szkodliwymi czynnikami.
W jakich przypadłościach pomoże nam szanta?
Ziele szanty wspomaga pracę jelit i wątroby, stymuluje produkcję soków trawiennych, zapobiega zastojom żółci, wzmaga apetyt. Dlatego stanowi remedium na różnego rodzaju problemy trawienne, w tym na: niestrawność, zgagę, wzdęcia, zaparcia, uczucie przejedzenia, pełności i ciężkości, brak łaknienia.
Pobudzając produkcję moczu, ziele szanty pomaga w zwalczaniu zapalenia pęcherza i w innych dolegliwościach dróg moczowych.
Ziele szanty pobudza procesy metaboliczne, działa moczopędnie i usprawnia motorykę jelit. Tym samym stymuluje wydalanie niestrawionych resztek pokarmowych oraz toksyn z organizmu. Wspomaga też odtruwanie wątroby.
Szanta zwyczajna to skuteczny środek w dolegliwościach ze strony układu oddechowego. Łagodzi ból gardła, pomaga zwalczać kaszel, katar i zapalenie zatok, ułatwia odkrztuszanie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Jest pomocna w zapaleniu oskrzeli, astmie i chorobach płuc.
Szanta pozytywnie wpływa na samopoczucie psychiczne, koi nerwy, pomaga przywracać homeostazę w organizmie.
Ziele szanty jest bogate w antyoksydanty, sole mineralne, cholinę i fitosterole, dzięki którym kompleksowo wspiera układ krążenia. Zwalcza kołatanie serca (szczególnie na tle nerwowym), pomaga w obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi i ciśnienia, rozszerza i wzmacnia naczynia krwionośne, poprawia krążenie krwi.
Szanta łagodzi objawy alergii, jest też pomocna w zwalczaniu bólów rożnego pochodzenia.
Jak stosować szantę – dawkowanie
Napary z szanty przygotowujemy w proporcji 1 łyżka ziela na 1 szklankę wody. Wypijamy 2-3 razy dziennie po około pół szklanki (najlepiej między posiłkami).
Co warto podkreślić, szanta zwyczajna świetnie sprawdza się nie tylko jako samodzielne zioło, ale i w kompozycjach z innymi ziołami, np. z zielem dziurawca, rumiankiem, miętą, skrzypem polnym, czarnym bzem, czystkiem, podbiałem, lipą.
Szanta zwyczajna – przeciwwskazania
Spożywanie szanty nie jest zalecane kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Jeśli cierpimy na kamicę żółciową, przed zastosowaniem szanty warto skonsultować się z lekarzem.
Szanta zwyczajna – skutki uboczne i działania niepożądane
Jeśli szanta nie jest przyjmowana w nadmiarze, jej stosowanie na ogół nie owocuje żadnymi działaniami niepożądanymi. Jednak jej przedawkowanie może skutkować zakłóceniami w pracy serca i spadkiem ciśnienia krwi. Warto zatem zawsze trzymać się zalecanych dawek.
Dlaczego warto stosować szantę?
Szanta zwyczajna to znana od pradawnych czasów roślina o szerokich walorach zdrowotnych. Jest bardzo uniwersalna w zastosowaniu i świetnie współgra z wieloma innymi ziołami. Możemy wykorzystać ją nie tylko w celu poprawy trawienia, wsparcia wątroby, dróg żółciowych i oddechowych, ale także jako ziołowy środek nasercowy oraz pomocniczo w przeziębieniach, gorączce, bólach i różnego typu infekcjach.
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Chcesz poprawić pracę układu trawiennego? Możesz sięgnąć po różne zioła. Dobroczynne właściwości wykazują m.in. mięta, koper włoski, rumianek. Dowiedz się o nich więcej.
Miłorząb japoński: pomaga na układ krwionośny i układ nerwowy. Czy faktycznie warto go używać? Zobacz jak działa ten naturalny środek na długowieczność!
Polecane dla Ciebie
Krzem to pierwiastek życia. Wspomaga walkę z infekcjami, wspiera pracę układu kostnego, pomaga w utrzymaniu włosów i paznokci w dobrej kondycji. Dowiedz się więcej.
Laktoferyna to białko, które ze względu na dobroczynny wpływ na układ odpornościowy i silne właściwości antybakteryjne, jest coraz częściej stosowane w formie suplementów diety.
Soplówka jeżowata to grzyb, którego składniki aktywne wspierają funkcjonowanie organizmu. Wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające, wspomagające odporność.
Witaminy dla mężczyzn do dopasowany do potrzeb zestaw, który poprawi samopoczucie, przywróci zdrowie lub wzmocni odporność, zobacz, jakie witaminy są najważniejsze!
Inozytol to substancja produkowana przez organizm, która wspiera jego prawidłowe funkcjonowanie. Wspomaga pracę układu hormonalnego, rozrodczego oraz nerwowego. Sprawdź szczegóły.