Odkryj mydlnicę lekarską - roślinę, która od wielu pokoleń chroni i wspomaga organizm w przypadku problemów skórnych, trawiennych czy też związanych z górnymi drogami oddechowymi.
Jałowiec pospolity – Właściwości, działanie, zastosowanie, stosowanie i przeciwwskazania
- Opublikowano: 07.04.2023
Jałowiec jest jednym z najpopularniejszych krzewów iglastych. Posiada efektowne, zawsze zielone igły, przez co często spełnia funkcję krzewu ozdobnego. Owoce jałowca są zasobne w olejek eteryczny i inne substancje aktywne, dzięki którym są wykorzystywane w medycynie naturalnej. Szerokie zastosowanie jałowca w fitoterapii idzie w parze z zastosowaniem kulinarnym. Jak wykorzystać jałowiec w kuchni, kosmetyce i dla zdrowia?
Nazwa „jałowiec” ma związek z glebą jałową, na której bardzo dobrze rośnie ta niezwykła roślina. Doskonale radzi sobie również na glebach piaszczystych. Należy do rodziny cyprysowatych i liczy sobie około 60 gatunków. Rośnie w Europie, Azji, Ameryce, a nawet na Grenlandii.
Jałowiec pospolity ma małe wymagania co do warunków bytowych. W dzikiej postaci najczęściej spotkać go można w krajach śródziemnomorskich, jednak również w Polsce nierzadko bywa widywany. Rośnie na torfowiskach, górskich zboczach, wydmach, wrzosowiskach, pastwiskach, skałach, nieużytkach, wilgotnych łąkach i w lasach iglastych. Coraz częściej jest też uprawiany w przydomowych ogródkach. Rośnie powoli, jest krzewem odpornym i długowiecznym.
Jak wygląda jałowiec?
Jałowiec to roślina zimozielona najczęściej mająca formę wysokiego, kolumnowego krzewu lub małego drzewa. Może dorastać do 15 m wysokości, jednak przeważnie osiąga około 3 m wysokości. W przypadku niektórych gatunków ma postać krzewu płasko płożącego. Na ogół jałowiec wyposażony jest w stożkową lub owalną, wąską, gęsto ugałęzioną koronę. Ma ciemnozielone, czasem wchodzące w odcień szarości igły. Są one bardzo ostre, grube, sztywne, kłujące i wyrastają prostopadle do gałązek.
Kwiatostany żeńskie jałowca są żółtozielone, a kwiatostany męskie są żółte. Co ciekawe, kwiatostany jałowca nie przyjmują formy zdrewniałych szyszek, jak kwiatostany innych roślin iglastych. Ich odpowiednikiem są szyszkojagody.
Szyszkojagody jałowca (czyli owoce), gdy są niedojrzałe, mają barwę zieloną, po długim okresie dojrzewania (trwającym 2-3 lata) przybierają kolor ciemnogranatowy lub czarny. Na ich powierzchni zaobserwować można białawo-niebieskawy nalot. Mają balsamiczny zapach i gorzki smak. Miąższ jest mięsisty, lekko mączny, miękki, żywiczny i słodkawy. Zbiera się je późną jesienią.
Jałowiec pospolity – właściwości zdrowotne
Surowcem leczniczym jałowca są przede wszystkim owoce, ale wykorzystywane są również jego igły i drewno. Popularnością cieszy się też olejek z jałowca. Liczne właściwości zdrowotne jałowca wynikają z jego zasobnego składu. Znajdziemy w nim: olejek eteryczny, flawonoidy, antocyjany, fitoncydy, żywice, garbniki, inozytol, sole mineralne, kwasy organiczne, woski, glikozydy, pektyny, terpeny.
Właściwości lecznicze jałowca są bardzo szeroko wykorzystywane, zarówno w profilaktyce wielu schorzeń wewnętrznych, jak i w dolegliwościach skórnych. Ze względu na dużą ilość olejku eterycznego roślina wykazuje wysoką skuteczność w zwalczaniu bakterii, wirusów, grzybów, pierwotniaków. Cennych właściwości ma jednak o wiele więcej.
Jałowiec wykazuje:
właściwości odkażające,
właściwości antybakteryjne, antywirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwpasożytnicze,
działanie przeciwzapalne,
działanie przeciwbólowe, przeciwreumatyczne,
działanie poprawiające krążenie,
działanie żółciopędne i żółciotwórcze,
działanie regulujące trawienie, wiatropędne,
działanie moczopędne,
właściwości oczyszczające,
działanie przyspieszające przemianę materii,
właściwości wzmacniające,
właściwości rozgrzewające,
właściwości rozluźniające, odprężające.
Jałowiec pospolity – zastosowanie
Choć jałowiec nie należy do najczęściej stosowanych przypraw, w przypadku niektórych potraw owoc jałowca jest wręcz nieodzownym składnikiem, dzięki któremu danie zyskuje pełnię aromatu. Ponieważ ma zbawienny wpływ na skórę i włosy, coraz częściej doceniany jest także w świecie kosmetyki.
Zastosowanie lecznicze
Owoc jałowca, a także jego igliwie i drewno, to często stosowane w medycynie ludowej surowce zwalczające wiele dolegliwości. Wykorzystywane były na mnóstwo sposobów: jako napary, odwary, nalewki, oleje, syropy, maceraty, hydrolaty, wina, powidła. Robiono z nich okłady i lecznicze kąpiele, a także używano do aromaterapii.
Wyciągi z jałowca wchodzą w skład wyrobów farmaceutycznych i zielarskich pomocnych w niwelowaniu wielu dokuczliwych objawów. Znajdziemy je między innymi w tabletkach, herbatkach ziołowych i płynach doustnych na dobre trawienie, a także w środkach stymulujących wydzielanie żółci, w preparatach moczopędnych i przeciwreumatycznych.
Olej z jałowca
Olejek jałowcowy charakteryzuje się wszechstronnym zastosowaniem zarówno w kosmetyce, jak i fitoterapii. Pozyskiwany jest w procesie destylacji parowej. Przeważnie wyodrębniany jest z owoców jałowca (szyszkojagód), rzadziej z igieł i drewna. Olejek jałowcowy wraz z upływem czasu gęstnieje. Ma gorzki, ostry smak oraz bardzo specyficzny zapach – balsamiczny, korzenny, a zarazem świeży, z wyraźnymi akordami lasu iglastego.
Olejek z jałowca najczęściej stosowany jest do aromaterapii oraz w celu zażegnania rozmaitych niedoskonałości skórnych. Sprawdza się także w niwelowaniu bólów stawowych i mięśniowych. W zastosowaniu wewnętrznym dobrze spełnia swe zadanie jako środek rozkurczowy i redukujący dolegliwości trawienne.
Zastosowanie w kosmetyce
Olejek jałowcowy dodawany jest do wielu kosmetyków, w tym mydeł, szamponów, preparatów do oczyszczania twarzy, kremów i balsamów. Masaże z udziałem olejku jałowcowego poprawią ukrwienie skóry i polepszą poziom jej jędrności i napięcia, a kąpiel z dodatkiem wywaru z igieł pomaga zwalczyć grzyby i inne patogeny bytujące na skórze.
Dzięki zawartym fitoncydom, garbnikom, flawonoidom i olejkowi eterycznemu wyciągi i olejki z jałowca to remedium na dolegliwości skórne o charakterze zapalnym, bakteryjnym i grzybiczym (np. trądzik, łupież, ropnie).
Ponieważ jałowiec ma zdolności regenerujące i nawilżające oraz skutecznie pobudza krążenie krwi (zwiększając przy tym stopień odżywienia tkanek), sprawdza się w przypadku przesuszonej, pozbawionej jędrności i witalności skóry, a także cellulitu, rozstępów oraz słabych i zniszczonych włosów.
Zastosowanie w kuchni
Aromatyczne owoce jałowca w wersji suszonej to jedna z najbardziej charakterystycznych i wyrazistych przypraw świata. Są nieodzownym składnikiem kuchni staropolskiej. Jako że ich smak i zapach łączy w sobie nuty korzenne, leśne, żywiczne, świeże i ostre, doskonale nadaje się do pieczonych, grillowanych i duszonych dań mięsnych, w tym dziczyzny, baraniny, wieprzowiny, kaczki, wołowiny. Wysuszone owoce jałowca często są też dodawane do aromatycznych sosów, marynat, dań z kapusty i ciężkich, treściwych zup.
Dodane do dania owoce jałowca korzystnie wpływają na cały przewód pokarmowy. Stymulują wydzielanie soków trawiennych, poprawiają przepływ żółci i pobudzają jelita do pracy, co jest niezmiernie przydatne po zjedzeniu ciężkiego i tłustego posiłku i co pozwala uniknąć przykrych dolegliwości, takich jak ból brzucha, uczucie przejedzenia, wzdęcia.
Jak działa jałowiec pospolity i na co może pomóc?
Owoce jałowca mają fenomenalne właściwości detoksykujące i antyseptyczne, przez co są sojusznikami oczyszczonego, zdrowego organizmu. Z uwagi na działanie rozluźniające i lekko znieczulające, są też cennym wsparciem przy dolegliwościach bólowych, w tym przy bólach reumatycznych, bólach mięśniowych, reumatoidalnym zapaleniu stawów, zapaleniu korzonków nerwowych, a także przy nerwobólach.
Jałowiec na przeziębienie
Jałowiec ma działanie przeciwdrobnoustrojowe, antybiotyczne, przeciwzapalne, wykrztuśne, rozgrzewające, dzięki czemu może na wiele sposobów wspomóc naszą walkę z przeziębieniem.
Olejkiem z jałowca możemy wysmarować klatkę piersiową w celu złagodzenia kaszlu. Z naparu z jałowca możemy zrobić inhalację, która pomoże nam udrożnić drogi oddechowe. Płukanie jamy ustnej i gardła naparem z jałowca to sposób na szybsze zwalczenie zapalenia gardła. Pijąc ciepłe napary z jałowca, rozgrzejemy ciało od środka i szybciej pozbędziemy się infekcji.
Jałowiec na cellulit
Dzięki działaniu moczopędnemu napary z jałowca pomagają redukować cellulit wodny, który powstaje na skutek gromadzenia wody i toksyn w tkance podskórnej. Masaż skóry z olejkiem jałowcowym sprzyja poprawie napięcia i elastyczności skóry oraz redukcji nierówności i fałdek.
Jałowiec na układ nerwowy
Ze względu na działanie rozluźniające, relaksujące i lekko uspokajające, olejek z jałowca ma korzystny wpływ na kondycję nerwową. Szczególnie dobrze sprawdza się w przypadku silnego stresu, częstego uczucia napięcia wewnętrznego i podenerwowania, huśtawek nastroju, uczucia niepokoju oraz problemów z zaśnięciem.
Jałowiec na drogi moczowe
Dzięki związkom terpenowym jałowiec nasila produkcję moczu i zwiększa częstotliwość jego wydalania z ustroju, przez co stymuluje proces oczyszczania organizmu z toksyn i poprawia pracę nerek. Ponieważ jałowiec to silny środek moczopędny, a jednocześnie bakteriobójczy, jest bardzo cenny w przypadku infekcji pęcherza i dróg moczowych.
Jałowiec i działanie antyseptyczne
Związki flawonoidowe, garbniki, terpeny, fitoncydy i kilka innych substancji czynnych sprawia, że jałowiec to efektywny środek antyseptyczny niszczący szkodliwe drobnoustroje obecne wewnątrz organizmu i na skórze.
Jałowiec na łupież
Jałowiec ma silne działanie dezynfekujące, przez co sprawdzi się w przypadku problemów ze skórą głowy. Płukanie włosów w naparze z jałowca oraz wcierki w skórę głowy z olejku lub naparu z jałowca to skuteczny sposób na pozbycie się drożdżaków będących przyczyną łupieżu.
Jałowiec na lepsze trawienie
Jałowiec nadaje daniom specyficzny zapach i smak, przez co ubogaca je i dodaje wykwintności. Jednocześnie stanowi naturalne remedium na kłopoty z przewodem pokarmowym. Owoce jałowca stymulują produkcję żółci, poprawiają trawienie, pobudzają perystaltykę jelit, chronią przed niestrawnością, wzdęciami, gazami i uczuciem pełności po zjedzeniu obfitego dania.
Jałowiec jest też wsparciem w nadmiernej fermentacji jelitowej. Żucie owoców jałowca pozwala zredukować nieprzyjemny zapach z ust, który niekiedy pojawia się, gdy układ pokarmowy szwankuje.
Jałowiec i działanie antynowotworowe
Jałowiec to obfite źródło antyoksydantów, przez co wpisuje się do grona roślin leczniczych o właściwościach antynowotworowych. Dzięki antyoksydantom zwalcza szkodliwe wolne rodniki, a tym samym chroni komórki przed niebezpiecznymi mutacjami.
Jałowiec dla wątroby
Ze względu na działanie żółciopędne i żółciotwórcze jałowiec może być pomocny przy przeciążeniu i niewydolności wątroby.
Jałowiec i działanie przeciwbólowe
Jałowiec rozgrzewa, rozkurcza mięśnie i daje uczucie lekkiego znieczulenia, przez co działa kojąco przy różnych rodzajach bólu, w tym przy bólach menstruacyjnych, reumatycznych, związanych z zaburzonym procesem trawienia, nerwobólach i bólach wynikających z zapalenia korzonków nerwowych.
Jak stosować jałowiec pospolity – dawkowanie
Zalecana dawka owoców jałowca dziennie to od 2 g do 10 g. Jeśli zaś chodzi o olejek z jałowca, dobowa porcja to 20 – 100 mg.
Jak przygotować napar i nalewkę z jałowca?
Przed przyrządzaniem naparu z jałowca należy rozdrobnić jego suszone owoce na drobne kawałeczki. Łyżkę tak przygotowanego surowca zalewamy szklanką wrzątku, przykrywamy i pozostawiamy na kwadrans do zaparzenia. Odcedzamy. Pijemy 2-3 razy dziennie po 1-2 łyżki.
Nawlekę z jałowca przyrządzimy, zalewając pół szklanki rozdrobnionych owoców jałowca 0,5 l wódki. Odstawiamy na miesiąc w ciemne miejsce. Po tym czasie filtrujemy i przelewamy do ciemnych butelek.
Czy jałowiec pospolity jest trujący?
W Polsce w naturalnych warunkach występują 2 gatunki jałowca – jałowiec pospolity (Juniperus communis) i jałowiec sabiński. Trzeba pamiętać, że tylko ten pierwszy znajduje zastosowanie w kuchni i ziołolecznictwie. Jałowiec sabiński jest trujący i nie nadaje się do spożywania.
Czy można jeść owoce jałowca?
Jałowiec pospolity nie tylko można spożywać, ale wręcz jest to wskazane. Dodaje posiłkom charakteru, a do tego minimalizuje przykre dolegliwości po zjedzeniu tłustych potraw i dań wzdymających.
Jałowiec pospolity – przeciwwskazania i środki ostrożności
Jałowiec jest niewskazany dla kobiet w ciąży, karmiących i dla dzieci, a także dla osób z poważnymi chorobami nerek i wątroby oraz osób z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy.
Jałowiec pospolity – skutki uboczne i działania niepożądane
Zbyt pokaźne dawki jałowca mogą wywołać podrażnienie błony śluzowej w przewodzie pokarmowym i uszkodzenie nerek. Trzeba więc zachować umiar w jego stosowaniu.
Dlaczego warto stosować jałowiec pospolity?
Jałowiec stanowi jednocześnie aromatyczną przyprawę i wartościową roślinę leczniczą. Zawiera naturalne antybiotyki, niszczy szkodliwe drobnoustroje, redukuje bóle reumatyczne i inne, działa rozkurczowo, oczyszcza z toksyn, stymuluje usuwanie złogów zalegających w tkankach, jednym słowem dba o cały nasz organizm.
Stosowanie jałowca w kuchni jest wskazane nie tylko ze względu na wrażenia smakowe, jakie niesie ze sobą ta przyprawa, ale także ze względu na zdrowie układu trawiennego.
Gdzie kupić jagody jałowca?
Jagody jałowca kupimy niemal w każdym sklepie spożywczym i markecie. Olejek z jałowca i wyciągi z jałowcem można nabyć w aptekach i sklepach zielarskich.
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Czy wiesz, że cis, popularna roślina ozdobna, może być trująca? Dowiedz się, które części cisa są najbardziej niebezpieczne, jakie są objawy zatrucia i jak się przed nim chronić.
Jeśli ktoś szuka pogromcy patogenów i strażnika homeostazy w organizmie w jednym, bezsprzecznie powinien zainteresować się wyjątkowym ziołem o nazwie Andrographis paniculata.
Polecane dla Ciebie
Kwercetyna to jeden z najcenniejszych flawonoidów. Jest nieoceniona w zwalczaniu objawów alergii, wzmacnia odporność i ma zdolność do hamowania rozwoju komórek nowotworowych.
Poznaj 32 źródła naturalnego wystepowania witaminy B6. Dowiedz się jakie jest jej dzienne zapotrzebowanie oraz jakie są przyczyny i skutki jej niedoboru oraz nadmiaru
Omułek zielonowargowy ma wiele korzyści dla zdrowia, ale jak każdy suplement, może mieć pewne działania niepożądane. Dowiedz się więcej o jego właściwościach i ryzykach!
Triphala to preparat wykorzystywany w medycynie ajurwedyjskiej od wieków. Sprawdź, jakie ma właściwości i jak może wspomóc funkcjonowanie organizmu.
Tran jako cudowny środek na odporność i lepszą pamięć? Sprawdź jaki tran wybrać i zobacz dlaczego warto wypróbować wszystkie jego właściwości.