Naturalne probiotyki to doskonały sposób na wzmocnienie Twojego organizmu i wyposażenie go w naturalną tarczę ochronną i wzmacniającą; zobacz, gdzie je znaleźć
Adaptogeny – Czym są i jak działają ? Jakie są ich właściwości i jak wybrać najlepsze
- Opublikowano: 18.05.2022 - Aktualizacja: 23.05.2024
W dzisiejszych czasach jest wiele sposobów na odzyskanie harmonii i zdrowia, ale nie wszystkie są jednakowo skuteczne. Wśród tych, które zyskują coraz większą popularność ze względu na bezpieczeństwo i nietoksyczność, są adaptogeny. Adaptogeny to substancje, które w efektywny sposób wspomagają organizm w odzyskaniu równowagi. Zaliczają się do nich zioła, o których uważa się, że mają właściwości zdrowotne i antystresowe. Sprzedawane są w postaci kapsułek, herbat, nalewek i jako proszek dodawany do jedzenia. Zalicza się do nich np. withania somnifera, czyli witania ospała, znana potocznie jako hinduski żeń szeń lub ashwagandha, a także rhodiola rosea, czyli różeniec górski, centella asiatica, czyli wąkrota azjatycka i znany w starożytnych Chinach cytryniec chiński oraz korzeń lukrecji.
W poniższym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje o właściwościach adaptogennych na podstawie wyników badań naukowych, opisujemy pozytywny wpływ adaptogenów na poziomie komórkowym i to, jak ten suplement diety wspiera centralny system nerwowy, odporność na stres i wydolność fizyczną – bez negatywnych skutków ubocznych.
Czym są adaptogeny? Uważa się, że adaptogeny stymulują reakcję organizmu i pomagają jego układom powrócić do stanu równowagi zwanego „homeostazą”. Na przykład, jeśli jesteś zestresowany (masz podwyższony poziom kortyzolu), adaptogen zareaguje, zmniejszając poziom kortyzolu. Jeśli doświadczasz chronicznego zmęczenia z niskim poziomem kortyzolu, adaptogen podniesie poziom kortyzolu w Twoim organizmie.
Adaptogeny mogą pomóc Twojemu ciału przystosować się do życiowych problemów. Zioła te pomagają organizmowi w reagowaniu lub regeneracji po krótko- i długoterminowym stresie fizycznym lub psychicznym. Niektóre zwiększają również odporność i ogólne samopoczucie. Badania pokazują, że adaptogeny mogą zwalczać zmęczenie, poprawiać sprawność umysłową, łagodzić depresję i lęki oraz pomagać ci się rozwijać i wzmacniać.
Niezależnie od tego, czy trenujesz do maratonu, szykujesz się do sesji na studiach, czy też po prostu starasz się jakoś wiązać koniec z końcem, ziołowe wsparcie może okazać się kluczowe. Jeśli Twoje ciało i umysł ma biologiczne wzmocnienie w postaci antystresowych adaptogenów, wtedy będzie mniej podatne na zachorowanie.
Zastosowanie adaptogenów i ich właściwości na ludzki organizm
Właściwości adaptogenne to nic innego jak zwiększenie odporności na stres i utrzymanie odpowiedniej równowagi organizmu. Substancje te mają szerokie zastosowanie we współczesnym świecie i korzystny wpływ na ludzki organizm. Stymulują ciało do działania poprzez zmniejszanie odczuwania zmęczenia w naturalny sposób. Przyjmując adaptogeny zgodnie z zaleceniami nie narażamy się na skutki uboczne. Uważa się, że dzięki działaniu anabolicznemu, antyoksydacyjnemu i przeciwzapalnemu stały się one chętnie stosowane przez sportowców oraz osoby ćwiczące amatorsko.
Pamiętajmy, że te naturalne substancje nie leczą schorzeń, nie są lekami, ale stymulują organizm i pomagają zapobiegać wielu dolegliwościom:
- chronią wątrobę i spowalniają procesy starzenia,
- utrzymują prawidłowy poziom cukru we krwi,
- wspomagają procesy myślowe,
- wspierają właściwy metabolizm,
- działają przeciwmiażdżycowo i mają działanie anaboliczne,
- wspierają organizm w niedoczynności tarczycy,
- wspierają witalność organizmu, układ nerwowy i fizjologiczną równowagę,
- mają działanie uspokajające,
- wykazują działanie przeciwbakteryjne i działanie antyoksydacyjne,
- wspierają sprawność fizyczną, a także funkcje seksualne,
- mają korzystny wpływ na układ odpornościowy i na poprawę samopoczucia,
- wzmacniają odporność organizmu na stres,
- przywracają organizm do naturalnej równowagi,
- nie wykazują skutków ubocznych.
Jak działają adaptogeny?
Stres i nieprzewidziane sytuacje potrafią zaburzyć nasz spokój wewnętrzny i równowagę organizmu. Kiedy mamy do czynienia ze stresorem, fizycznym lub psychicznym, nasze ciała przechodzą przez tak zwany ogólny zespół adaptacyjny (GAS). To trzystopniowa reakcja – pierwszą jest stadium reakcji alarmowej (zaskoczenie, szok). Drugą jest stadium odporności, kiedy to organizm próbuje wrócić do normy, a trzecią stadium wyczerpania (zaburzone funkcje poznawcze), gdy zwiększa się poziom kortyzolu, co wpływa na układy: odpornościowy, trawienny, krążenia.
Podczas przyjmowania adaptogenów wzmacniamy ciało. To pomaga nam dłużej pozostać w stadium odporności, poprzez stymulujący efekt, który powstrzymuje zmęczenie. Zamiast poddać się pod wpływem obciążającego nas stresu, ich działanie podtrzymuje równowagę, dzięki czemu możemy 'walczyć’ dalej. Można powiedzieć, że odpowiedzią na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych jest „mini szczepionka” w postaci stosowania adaptogenów. Wzmacnia ona odporność organizmu, spowalnia procesy starzenia, poprawia pamięć i dodaje sił witalnych.
Adaptogeny mogą pomóc pośrednio w rozmaitych problemach zdrowotnych, takich jak ból, jakość snu, problemy trawienne. Substancje aktywne zawarte w adaptogenach wpływają na funkcje odpornościowe, nasze hormony, funkcje poznawcze i nasz wewnętrzny zegar.
Dla kogo adaptogeny?
Korzyści zdrowotne ze stosowania adaptogenów są duże. Zwolennicy terapii naturalnych są przekonani, że substancje adaptogenne pomagają zmniejszyć poziom stresu i zwiększyć siły witalne. Preparaty adaptogenne, takie jak withania somnifera lub rhodiola rosea, są znakomitym środkiem dla zapracowanych, zabieganych i zestresowanych osób. Minimalizują wpływ stresu i są wygodne w stosowaniu, bo występują w różnych postaciach. Ta wysoce efektywna grupa roślin z jednej strony działa wyciszająco, a z drugiej pomaga utrzymać dobrą kondycję psychiczną i fizyczną organizmu.
Działanie adaptogenów takich jak różeniec górski, który wpływa korzystnie na pamięć i na działanie całego układu nerwowego, ma znaczną przewagę nad substancjami stymulującymi w rodzaju kofeiny. Adaptogeny nie dają jednorazowego skoku energetycznego, ale normalizują organizm i jego odporność, co ma długofalowe korzyści dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
Jakie korzyści niesie stosowanie adaptogenów?
Adaptogeny nie powodują uzależnień, dlatego są bezpieczne w długim stosowaniu. Pomagają zmniejszać zmęczenie, a niektóre z nich posiadają też cechy afrodyzjaków (zwiększają libido).
Systematyczne stosowanie tych naturalnych substancji pozwala zmniejszyć stres, wspomóc kondycję, regenerację i wytrzymałość organizmu. Wszystkie korzyści wynikają z głównej zasady ich działania – utrzymywaniu stanu równowagi. Adaptogeny to prosty sposób na poprawę stanu zdrowia i samopoczucia.
Jak stosować adaptogeny, żeby przynosiły najlepsze efekty?
Adaptogeny, takie jak bacopa monnieri, ashwagandha, żeń szeń czy różeniec górski, to grupa środków, które podlegają coraz to nowszym badaniom naukowym i stają się coraz bardziej popularne. To naturalny doping dla mózgu i ciała. Jak je stosować, by działały optymalnie? Najpierw należy dopasować odpowiedni suplement adaptogenny do naszych oczekiwań i wymagań organizmu. Każdy adaptogen ma nieco inne właściwości adaptogenne i charakterystykę. Trzeba również wziąć pod uwagę dotychczas przyjmowane leki, stan organizmu, wiek, uwarunkowania.
Substancje adaptogenne powinno się przyjmować po posiłku, w pierwszej części dnia. Szczególnie różeniec, który pomaga nastroić się do działania, gdy była taka potrzeba. Z drugiej strony, ashwagandha dobrze sprawdza się przed wysiłkiem fizycznym lub w porze wieczornej – zależnie od potrzeb i dawki.
Adaptogeny bardzo dobrze się ze sobą łączą, wzajemnie się uzupełniając i działając synergicznie. W zależności od potrzeb można przyjmować różne odmiany żeń szenia wraz z ashwagandhą, tworząc energetyczną mieszankę wspierającą ciało, umysł, odporność, a co za tym idzie kondycję zdrowotną. W przypadku połączeń nie zawsze potrzebne są większe dawki. Najlepszą opcją jest rozpoczęcie od mniejszej, a następnie obserwowanie organizmu i reakcji, aby dobrać odpowiednią indywidualnie pod siebie.
Adaptogeny — przeciwwskazania do stosowania i możliwe skutki uboczne
Porozmawiaj ze swoim lekarzem lub dietetykiem, zanim wypróbujesz poszczególne adaptogeny, zwłaszcza jeśli masz problemy zdrowotne. Twój lekarz poinformuje Cię, czy może to wpłynąć na Twoje zdrowie lub czy może wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami. Dopiero wtedy możesz podjąć decyzję, jakiego rodzaju adaptogenu użyć, jakiej marki, w jakiej dawce i jak długo ją stosować.
Adaptogeny jak każde rośliny mogą powodować alergie lub zaburzenia żołądkowo-jelitowe u niektórych osób, chociaż są to nieczęste sytuacje. Adaptogeny są bardziej bandażem niż lekarstwem – warto o tym pamiętać.
Efekty stosowania substancji adaptogennych – najważniejsze rezultaty
Faktem jest, że adaptogeny w wielu wypadkach naprawdę działają. Niemniej jednak stopień działania może być różny w zależności od wielu czynników – każdy człowiek jest inny.
Część ekstraktów uwalnia swoje działanie powoli, a po niektórych można oczekiwać szybszych efektów. Dla zwiększenia rezultatów i uzupełnienia działania jednego środka o dobroczynne właściwości drugiego, często stosuje się połączenia tych suplementów. Najważniejsze efekty wynikające ze stosowania tych ekstraktów to podniesienie odporności na stres i obniżenie jego poziomu, poprawienie odporności organizmu, pracy umysłu, a także wspieranie kondycji fizycznej.
Skutki uboczne stosowania ekstraktów adaptogennych — działania niepożądane
Mimo coraz większej liczby badań nad adaptogenami nie stwierdzono, aby występowały jakiekolwiek skutki uboczne po ich spożyciu. Warto pamiętać, że jednym z najważniejszych kryteriów kwalifikujących daną roślinę do grona adaptogenów jest jej nieszkodliwość i nietoksyczność.
Niezależnie od tego, lepiej nie przyjmować adaptogenów z niektórymi lekami, z antydepresantami, a także, kiedy kobieta jest w ciąży lub karmi. Oczywiście osoby uczulone na jakikolwiek składnik również nie powinny przyjmować adaptogennych substancji.
Rodzaje adaptogenów — gdzie naturalnie występują adaptogeny
Co najmniej 70 rodzajów roślin ziołowych uważa się za adaptogeny. Niektóre od wieków są stosowane w tradycyjnej medycynie wschodniej.
Jak już wiemy z lektury tego artykułu za adaptogen możemy uznać substancję, która wykazuje działanie immunostymulujące, wywołuje obniżenie aktywności centralnego układu nerwowego, poprawia funkcjonowanie mózgu, a przy wzmożonym wysiłku zwiększa sprawność fizyczną. Przyjrzyjmy się, jakie rośliny spełniają takie wymagania.
Ashwagandha
Witania ospała zwana hinduskim żeń szeniem ma silne właściwości stymulujące układ odpornościowy. Ta roślina działa tonizująco oraz antystresowo na organizm, ponieważ zmniejsza stężenie kortyzolu u osób narażonych na czynniki stresogenne. Dodatkowo wpływa korzystnie na proces zasypiania oraz jakość snu.
Rhodiola rosea
Kłącze różeńca górskiego jest od dawna stosowane w bólach migrenowych, także przy przemęczeniu fizycznym i emocjonalnym. Różeniec górski pomaga zmniejszyć stres i niepokój, a także objawy stanów depresyjnych. Może poprawić pamięć i funkcjonowanie mózgu – koncentrację i refleks. Dodatkowo roślina stymuluje procesy anaboliczne, dzięki czemu zwiększa wydolność fizyczną podczas uprawiania sportu. Co ciekawe, substancja przynosi dobre efekty u cukrzyków, a także w przypadku chorób żołądka i wątroby.
Traganek
Podstawowe działanie traganka błoniastego (Astragalus membranaceus) to aktywność przeciwutleniająca, przeciwzapalna, przeciwcukrzycowa i przeciwmiażdżycowa. Substancja w nim zawarta wykazuje pośredni wpływ ochronny na komórki wątrobowe, nerwowe, układ moczowy i krwionośny. Można tę roślinę stosować w sytuacji osłabienia i większej podatności na stres.
Żeń-szeń
Znany od tysiącleci korzeń żeń-szenia posiada wiele właściwości, które są zbawienne dla naszego organizmu. Substancje czynne w tej roślinie mają działanie antyoksydacyjne, ale przede wszystkim wpływają na poprawę kondycji fizycznej i psychicznej. Suplementy diety zawierające ten składnik polepszają funkcjonowanie mózgu – proces uczenia, zapamiętywania i kojarzenia. Ten adaptogen zwiększa energię i odporność, a także podnosi libido.
Cytryniec chiński
Jest on cennym źródłem antyoksydantów, chętnie stosowanym w suplementach anti-aging. Cytryniec można przyjmować w stanach zmęczenia psychofizycznego, przy depresji oraz przy niedokrwistości. Pomaga wzmocnić układ nerwowy, wspierać regenerację i pracę wątroby, oczyszczać organizm z toksyn, wspomagać pracę serca, regulować poziom cholesterolu i cukru we krwi.
Eleuterokok kolczasty
Zwany żeń-szeniem syberyjskim eleuterokok wpływa pozytywnie na wzrost percepcji, łagodzi stany depresyjne i lękowe. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe i antyoksydacyjne. Badania potwierdzają także jego cytotoksyczny wpływ na komórki nowotworowe. Substancja zwiększa tolerancję organizmu na niekorzystne czynniki środowiskowe. Ekstrakty z żeń-szenia syberyjskiego wspomagają trawienie tłuszczów, poprzez wpływ na aktywność enzymu lipazy trzustkowej. Regulują poziom cukru we krwi oraz poziom cholesterolu, potrafią także łagodzić niekorzystne objawy przekwitania i dobrze wpływają na sprawność seksualną. Dodatkowo preparaty z eleuterokokiem kolczastym wpływają na podziały komórek tworzących tkankę kostną, dzięki czemu powodują wzmocnienie kości. Eleuterokok jest również stosowany w preparatach kosmetycznych, ponieważ wspiera odmłodzenie skóry i spowalnia proces starzenia.
Gotu kola
Wąkrota azjatycka wpływa na poprawę funkcjonowania komórek układu nerwowego, dzięki czemu polepsza pamięć i procesy myślowe, a także łagodzi przechodzenie depresji. Osoby z problemami trawiennymi również mogą ją stosować, jak i ci, którzy borykają się z nadciśnieniem, zaburzeniem krążenia obwodowego oraz innymi dysfunkcjami układu sercowo-naczyniowego. Wąkrota pomaga też w chorobach skóry, takich jak egzema, łuszczyca, owrzodzenia lub trudno gojące się rany.
Bacopa Monnieri
Bakopa drobnolistna jest zaliczana do najważniejszych roślin Ajurvedy i od ponad 5000 lat znajduje zastosowanie w lecznictwie. W medycynie hinduskiej nazywana jest Brahmi. Składnikami czynnymi występującymi w tej roślinie są saponiny triterpenowe (nazywane także bakozydami), związki steroidowe oraz alkaloidy – bramina i herpestyna. Substancje te wpływają na poprawę pracy mózgu oraz ograniczenie objawów depresji. Dodatkowo wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Preparaty z bakopą zalecane są zwłaszcza w stanach przemęczenia, wzmożonego wysiłku intelektualnego, pogorszenia sprawności umysłowej oraz zaburzeniach pamięci i koncentracji.
Korzeń maca (pieprznica peruwiańska)
MACA (Lepidium meyenii) jest adaptogenem o działaniu antyoksydacyjym, który ma właściwości ochronne na komórki układu kostnego oraz nerwowego. Korzeń maca jest bogaty w związki biologicznie aktywne, np.: związki polifenolowe – odpowiedzialne za działanie przeciwutleniające, składniki mineralne – wapń, żelaz, cynk, miedź, sterole – sitosterol, kampesterol, stygmasterol, makamidy, błonnik i witaminy z grupy B. Substancje aktywne w tej roślinie wpływają korzystnie na aktywność seksualną i płodność. Badania naukowe wykazały, że maca może mieć dobry wpływ na łagodzenie bolesnych i nieregularnych miesiączek oraz niekorzystnych objawów menopauzy (uderzeń gorąca, suchości pochwy, spadku popędu seksualnego).
Gdzie kupić i jak wybrać dobry preparat adaptogenny?
Adaptogeny można nabyć na polskim rynku w dowolnej postaci. Są obecne w wielu sklepach ze zdrową żywnością, w aptekach, w większych supermarketach i sklepach internetowych. W wyborze konkretnej substancji warto kierować się jej optymalną ilością, ale przed użyciem dobrze jest skonsultować się z dietetykiem lub lekarzem. Przy zakupie internetowym należy liczyć się z dodatkowymi kosztami dostawy, jednak często cena produktu jest niższa. Warto wybierać sklepy zaufane i sprawdzone, ponieważ ma to także wpływ na jakość i skuteczność produktu.
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Dowiedz się wszystkiego o wodzie z brzozy, która w medycynie ludowej jest od lat z sukcesem używana na wzmocnienie odporności, reumatyzm, kamienie nerkowe, anemię czy wrzody.
Tauryna ma bogaty repertuar cennych właściwości. Dodaje energii, zwiększa wydajność mięśni, poprawia pracę mózgu, chroni komórki przed uszkodzeniami, wspiera serce i wątrobę...
Polecane dla Ciebie
Odkryj skuteczne domowe sposoby na opuchnięte nogi. Sprawdź ćwiczenia, diety, okłady i zioła, które pomogą zredukować obrzęki.
Dziurawiec to nie tylko ziółko na dobre trawienie, ale też cenna pomoc w zaburzeniach depresyjnych i problemach nerwicowych. Pomaga odzyskać spokój wewnętrzny i okiełznać zły nastrój.
Zioła na uspokojenie to patent na poprawę kondycji psychicznej, odzyskanie wewnętrznego spokoju i okiełznanie stresu w dzisiejszych zabieganych i z wielu powodów trudnych czasach.
Ahwagandha należy do adaptogenów, sprawdź, co zrobić, by bezpiecznie z niej korzystać, jakie dawki przyjmować i co może być ważnym przeciwwskazaniem do jej przyjmowania
Niepokalanek słynie z właściwości wspierających kobiecy organizm, np. przy nieregularnych cyklach miesiączkowych. Ponadto pomaga w ograniczaniu nadmiernej pobudliwości. Sprawdź.