Pieprz syczuański t przyprawa, która poza wzbogaceniem smaku potrawy, może przynieść Ci również poprawę zdrowia; zobacz na co wpływa i jak może Ci pomóc!
Barwnik koszenila (E120) – Co to jest? Czy jest szkodliwy? - Właściwości, działanie, przeciwwskazania i skutki uboczne
- Opublikowano: 13.07.2023 - Aktualizacja: 07.08.2023
Koszenila to masowo używany w przemyśle spożywczym naturalny barwnik w kolorze ciemnej czerwieni. Barwnik pozyskiwany jest z wysuszonych owadów, a oznacza się go symbolem E120. Koszenila często identyfikowana jest z syntetycznym barwnikiem o nazwie czerwień koszenilowa (E124), są to jednak dwa różne surowce. Koszenila dodawana jest do bardzo wielu produktów spożywczych, w tym gotowych sosów i deserów. Trzeba pamiętać że dzienne spożycie tego barwnika nie powinno przekraczać 5 mg/kg masy ciała. Choć koszenila nie wykazuje działania mutagennego, rakotwórczego ani teratogennego, nie jest w 100% pozbawiona skutków ubocznych. Może powodować reakcje alergiczne u osób wrażliwych i nasilać objawy astmy.
Koszenila (skrót E120) to czerwony barwnik pochodzenia organicznego, w dużej skali wykorzystywany przez przemysł spożywczy, jak również inne sektory gospodarki, w tym włókiennictwo (używana jest do barwienia tkanin). Ma postać proszku i wyróżnia się głębokim, intensywnym, ciemnoczerwonym kolorem, dzięki czemu doskonale nadaje się do zabarwiania produktów. Znana jest pod wieloma nazwami: koszenila, barwnik koszenilowy, kwas karminowy, karmin, naturalna czerwień 4, karmina.
Koszenili nie powinniśmy mylić z innym czerwonym barwnikiem – czerwienią koszenilową, która w przeciwieństwie do niej jest barwnikiem sztucznym. Czerwień koszenilowa używana w nadmiernych ilościach może być szkodliwa dla zdrowia, dlatego należy do grupy barwników, których stosowanie powinno być poddawane kontroli i jak najbardziej ograniczane. Inaczej z koszenilą – jest bezpieczna dla zdrowia, a jedyne skutki uboczne, jakie może dawać, to objawy alergiczne, takie jak katar sienny.
Koszenila wytwarzana jest z wysuszonych owadów, głównie z czerwców kaktusowych, rzadziej z czerwców armeńskich i czerwców polskich. Z uwagi na sposób pozyskiwania koszenili produkty spożywcze mające ją w składzie są wykluczone z diety wegan, wegetarian, muzułmanów, a także Żydów stosujących zasadę koszerności. Czerwony barwnik koszenila nie jest surowcem nowym, wykorzystywany był już w czasach starożytnych, na przykład przez Azteków. Barwiono nim tekstylia i używano do malowania obrazów i dekorowania przedmiotów.
Jak pozyskiwany jest barwnik koszenila?
Czerwce kaktusowe, z których wytwarzana jest koszenila, są specjalnie hodowane albo zbierane wprost z siedlisk naturalnych. Karminowy barwnik stanowi około 25% suchej masy objętości ich ciał. Na 1 kg barwnika potrzebnych jest aż około 150 tysięcy czerwców kaktusowych.
W procesie wytwarzania koszenili najpierw dochodzi do suszenia owadów przy użyciu wysokiej temperatury (np. z zastosowaniem pary wodnej, poprzez zanurzanie w gorącej wodzie, suszenie w suszarce lub wystawienie na działanie światła). Następnie są one rozdrabniane na miał. W dalszej fazie produkcji ze zmielonego surowca ekstrahowany jest barwnik przy użyciu gorącej wody z dodatkiem amoniaku lub węglanu sodu. W zależności od techniki ekstrakcji finalny kolor może przybierać różne tony czerwieni (np. pomarańczowy, szkarłatny).
W jakich produktach występuje barwnik koszenila (E120)?
Owady, z których pozyskiwana jest koszenila, charakteryzują się bardzo wysoką zawartością pigmentu, dlatego barwnik wyróżnia się wysokim stopniem nasycenia. Wystarczy niewielka ilość koszenili, aby zabarwić produkt na czerwono. Ponieważ koszenila jest naturalna, bezpieczna do spożycia, a do tego trwała i stabilna, dodawana jest do szerokiej gamy wyrobów żywnościowych.
W jakich produktach możemy spotkać koszenilę:
w przetworach mlecznych (np. jogurtach, maślankach, serkach o smaku truskawkowym lub malinowym),
w gotowych deserach (np. deserach mlecznych),
w lodach,
w sosach,
w gotowych daniach,
w serach o zabarwieniu czerwonym,
w produktach mięsnych i wędliniarskich,
w przetworach rybnych,
w kisielach, galaretkach, budyniach,
w słodyczach,
w gotowych ciastach,
w gumach do życia,
w napojach (np. nektarach, sokach, napojach gazowanych),
w wyrobach alkoholowych,
w produktach marynowanych.
Barwnik koszenila (E120) – właściwości kwasu karminowego
Koszenila to organiczny związek chemiczny rozpuszczalny w wodzie. Przeważnie spotkać ją można w formie ciemnoczerwonego proszku, rzadziej w postaci cieczy. Ta zwana kwasem karminowym substancja barwiąca wyróżnia się wysokim stopniem odporności na działanie czynników zewnętrznych, dlatego niezmiennie od wieków jest jednym z czołowych barwników używanych do barwienia produktów na różne odcienie czerwieni.
Koszenila zmienia odcień w zależności od pH środowiska, w jakim się znajduje. W środowisku kwaśnym nabiera pomarańczowej barwy, w środowisku lekko kwaśnym i obojętnym jest czerwona, a w środowisku zasadowym przyjmuje tonację fioletową.
Koszenila jest barwnikiem trwałym i odpornym na działanie wysokiej temperatury. Nie ma skłonności do blaknięcia, nie ulega degradacji z upływem czasu. Wykazuje też wysoką trwałość w zetknięciu z czynnikami utleniającymi oraz promieniowaniem słonecznym.
Barwnik koszenila (E120) – zastosowanie karminu
Z uwagi na bardzo dobre właściwości fizyczne i piękną, nasyconą kolorystykę już w średniowieczu koszenila stała się głównym barwnikiem używanym do koloryzowania tekstyliów na odcienie karminu. Była też często wykorzystywana do malowania i ozdabiania. Stosowano ją z powodzeniem aż do połowy XIX stulecia, kiedy to zaczęły wypierać ją barwniki chemiczne. Pod koniec XX wieku znów do łask wróciły produkty naturalne i popularność koszenili ponownie wzrosła.
Dziś koszenilę można spotkać głównie w produktach spożywczych, jednak jest też używana do barwienia wielu innych wyrobów. Korzysta z niej przemysł farmaceutyczny, zajmuje również ważne miejsce w przemyśle kosmetycznym i tekstylnym.
Jest często używana do farbowania tkanin i osłonek lekarstw, wchodzi też w skład licznych preparatów do makijażu, w tym różów, pudrów, szminek, błyszczyków, kredek do oczu i ust, cieni do powiek, lakierów do paznokci.
Jakie działanie ma koszenila?
Wytwarzana głównie z żerujących na kaktusach czerwców koszenila wykazuje silne działanie barwiące, przez co jest ważnym surowcem w wielu gałęziach przemysłu. Produktom zapewnia żywą kolorystykę w wielu odcieniach czerwieni. Poprzez umieszczanie jej w roztworach o odczynie kwaśnym, obojętnym lub zasadowym, może być modyfikowana na szeroką gamę odcieni – od pomarańczowego, poprzez jaskrawo czerwony i pąsowy, aż po purpurowy i fioletowy.
Silne działanie barwiące i różnorodność możliwych do uzyskania odcieni sprawia, że koszenila jest bardzo cenna z handlowego punktu widzenia. Pamiętajmy, że wyroby barwione na atrakcyjny dla oka, żywy kolor w większym stopniu zaciekawiają konsumentów i skłaniają ich do zakupu. Z drugiej strony produkty barwione koszenilą są cenne dla dużej liczby klientów z uwagi na preferowany przez nich zdrowy tryb życia (zamiast chemii wybierane jest to, co naturalne).
Większość konsumentów wyżej od barwników sztucznych stawia naturalne barwniki, dlatego dużym zainteresowaniem producentów cieszą się organiczne substancje zapewniające wyrobom określony kolor. Najczęściej pozyskiwane są z roślin (chlorofil, antocyjany, karotenoidy, kurkumina, karmel). Do otrzymywania czerwieni idealnie nadaje się pochodząca z owadów koszenila.
Barwnik Koszenila (E120) – przeciwwskazania
Istnieje kilka przeciwwskazań do stosowania koszenili. Powinni na nią uważać astmatycy, osoby przyjmujące leki, chorujące na przewlekłe schorzenia oraz alergicy. Również w przypadku małych dzieci i kobiet w ciąży zalecana jest ostrożność.
Czy barwnik koszenila jest szkodliwy?
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności nie uznał koszenili jako substancji szkodliwej dla zdrowia. Stwierdzono, że barwnik ten nie jest rakotwórczy ani mutagenny i że wykazuje bardzo niski poziom toksyczności.
Niemniej jednak koszenila nie pozostaje bez żadnego wpływu na organizm. Z uwagi na możliwość wystąpienia zanieczyszczeń w koszenili, spożycie sporej dawki może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, problemów z oddychaniem czy reakcji uczuleniowych.
W związku z tym istnieje obowiązek wyraźnego zaznaczania obecności koszenili we wszelkich produktach (m.in. w składzie jedzenia i kosmetyków). Ostatnio wprowadzono również zakaz używania koszenili w preparatach mających kontakt z oczami. Istnieje też ustalona maksymalna dobowa dawka tej substancji barwiącej.
Jaki jest bezpieczny dzienny poziom spożycia koszenili?
Dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) wynosi 5 mg na jeden kilogram masy ciała. W przeliczeniu na czysty kwas karminowy jest to 2,5 mg/kg masy ciała dziennie. Jeśli nie przekroczymy tej ilości, koszenila w żaden sposób nie zagrozi naszemu zdrowiu.
Barwnik Koszenila (E120) – skutki uboczne i działania niepożądane
Z uwagi na możliwe zanieczyszczenia obecne w koszenili spożywanie tego barwnika może skutkować wystąpieniem pewnych działań niepożądanych, takich jak wstrząs anafilaktyczny i reakcje alergiczne (np. katar sienny, duszności, objawy żołądkowo-jelitowe, atak astmy, skurcz oskrzeli, pokrzywka). Wymienione reakcje alergiczne najczęściej występują u osób borykających się z alergiami pokarmowymi i alergiami na substancje barwiące.
Reakcje alergiczne po koszenili mogą pojawić się zarówno w efekcie doustnego przyjmowania produktów z koszenilą i kontaktu ze skórą, jak również poprzez kontakt z drogami oddechowymi.
Czy barwnik koszenila jest szkodliwy w ciąży?
Nie ma żadnych wyraźnych rekomendacji, aby unikać produktów zawierających koszenilę, będąc w ciąży. Jednak z uwagi na ryzyko wystąpienia reakcji uczuleniowych, warto uważać na ten barwnik i starać się spożywać go w jak najmniejszych ilościach. Co ważne, nie wykazano, aby koszenila miała działanie teratogenne.
Gdzie można kupić barwnik koszenila (E120)?
Koszenila jest typowym surowcem dodawanym do składu określonych wyrobów w procesie produkcji. Trudno znaleźć ją w zwykłych sklepach. Dostępna jest w punktach sprzedaży barwników i dodatków żywnościowych. Przeważnie nabyć ją można w dużych opakowaniach (na potrzeby przemysłowe). Co warto dodać, jako że koszenila nadaje się do malowania obrazów, w niektórych sklepach plastycznych istnieje możliwość jej zamówienia.
KATEGORIE
ZDROWA DIETA
ZDROWA DIETA
PRZEPISY
PRZEPISY
OLEJE
OLEJE
MIODY
MIODY
SUPERFOODS
SUPERFOODS
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Czubryca zielona to pełna walorów prozdrowotnych mieszanka ziołowa rodem z kuchni bułgarskiej. Dodaje potrawom nietuzinkowego smaku, a zarazem wspomaga procesy trawienne.
Poznaj zdrowe fakty na temat smakowitych pestek dyni i ich korzystnego działania na układ sercowo-naczyniowy, układ nerwowy, moczowy i odpornościowy oraz na skórę i trawienie.
Polecane dla Ciebie
Sok z kiszonej kapusty to prawdziwa bomba witaminowa dla wszystkich, którzy chcą usprawnić swój układ pokarmowy i odpornościowy, zobacz, dlaczego!
Olej tymiankowy to świetne wsparcie w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, ale nie tylko; zobacz, jak działa, na co pomaga i jakie środki ostrożności zachować.
Acerola to nieprzebrane źródło naturalnej witaminy C, która jest łatwo przyswajalna i może zrobić dla Twojego organizmu wiele dobrego - zobacz, jak działa!
Nalewka z orzecha włoskiego jest nie tylko prosta w przygotowaniu, ale również niezwykle pomocna na wiele schorzeń, w tym układu pokarmowego; zobacz, jak ją przygotować i przyjmować
Odkryj sekrety olejku z oregano. Dowiedz się, jak bezpiecznie go stosować, by czerpać zdrowotne korzyści. Zadbaj o swoje zdrowie naturalnie.