Bogaty w żelazo i wiele cennych składników odżywczych dereń jadalny to wyjątkowa roślina, która wykazuje działanie przeciwzapalne, moczopędne, wspiera też układ odpornościowy.
Dynia – Właściwości, działanie, zastosowanie, wartości odżywcze, skutki uboczne i dlaczego warto ją jeść
- Opublikowano: 22.02.2023
Właściwie zbilansowana dieta powinna być złożona z różnych składników, a jedną z najważniejszych funkcji pełnią w niej warzywa i owoce. Dzięki nim jesteśmy w stanie dostarczyć organizmowi wiele niezbędnych substancji odżywczych, witamin i minerałów, starannie dobierając te, które mają ich najwięcej. Do takich z pewnością należy dynia, znana nie tylko z Halloween, ale i z zastosowania w kuchni oraz w medycynie naturalnej ze względu na liczne właściwości sprzyjające zdrowiu.
Patrząc na dynię, od razu myślimy, że jest to warzywo, lecz w rzeczywistości mamy do czynienia nie z warzywem, lecz z owocem, chociaż trudno uwierzyć, że tak wielka jest po prostu jagodą. Dynia (Cucurbita) to roślina jednoroczna lub wieloletnia należąca do licznej rodziny dyniowatych, do której zaliczamy także ogórki i arbuzy. Ma włochate, pokryte meszkiem liście w kształcie serca, a jej kwiaty są barwy żółtej lub pomarańczowej o płatkach rozpostartych w górnej części kwiatostanu.
Najbardziej charakterystyczną cechą jest jednak owoc tej rośliny, w zależności, jaką odmianę dyni uprawiamy, kulisty, gruszkowaty lub cylindryczny. Może być niewielkich rozmiarów, lecz w niektórych przypadkach dorasta nawet do kilkuset kilogramów wagi i olbrzymiej średnicy, jadalny i ceniony za swoje wartości smakowe, o pełnym soku miąższu. Tak samo jadalne i cenione za swój smak są nasiona, czyli pestki dyni, którym naprawdę trudno jest się oprzeć.
Kiedy zbierać dynie – Kiedy jest sezon na dynię?
Sezon na dynię jest wyjątkowo długi, zaczyna się już w lipcu i można ją zbierać od początku września aż do pojawienia się pierwszych przymrozków w listopadzie. Olbrzymią zaletą jest też bardzo prosta uprawa, wystarczy tylko wsadzić pestki dyni, czyli jej nasiona, w ziemię i podlewać, aby zaczęła rosnąć. Zbieramy wyłącznie dojrzałe owoce, których skórka jest twarda i bez żadnych widocznych uszkodzeń.
Jakie są rodzaje dyni?
Dynia występuje w wielu odmianach uprawianych na całym świecie, ciesząc się stale rosnącą popularnością również w naszym kraju. Różnią się one kształtem, kolorem, smakiem, a najczęściej spotykane i szczególnie lubiane to:
dynia piżmowa (Cucurbita moschata), mająca kształt gruszki i jasną skórkę, uważana za smaczniejszą niż zwykła odmiana;
dynia olbrzymia (Cucurbita maxima), największa, której owoc osiąga wagę nawet kilkuset kilogramów;
dynia zwyczajna (Cucurbita pepo), najpopularniejsza, której skórka jest właśnie koloru żółtego lub pomarańczowego;
dynia figolistna (Cucurbita ficifolia), mimo swojej nazwy przypominająca kształtem arbuz;
dynia hokkaido, wyhodowana w odległej Japonii, mająca zaledwie 2 kg wagi i jadalna jest także jej skórka, nie tylko miąższ;
dynia Lunga de Napoli, znana też jako dynia makaronowa, odmiana włoska ważąca do 20 kg, doskonała zarówno na surowo, jako dodatek np. do sałatki, oraz po upieczeniu.
Dynia – właściwości
Regularne spożywanie egzotycznej dyni hokkaido, czy każdej innej odmiany, jest zdecydowanie wskazane, ze względu na liczne ich własności sprzyjające podreperowaniu nadwątlonego stanu zdrowia. Takie działanie lecznicze dynia zawdzięcza swojemu składowi, a specjaliści podkreślają między innymi:
profilaktykę chorób serca i układu krążenia;
regulację i normalizację ciśnienia tętniczego;
wspomaganie pracy mięśnia sercowego;
przeciwdziałanie rozwojowi miażdżycy, zawałowi serca i udarowi mózgu;
odpowiedni poziom cholesterolu LDL we krwi;
właściwości przeciwzapalne i wsparcie układu odpornościowego;
poprawę kondycji skóry dzięki właściwościom ograniczającym wydzielanie łoju, a substancje, jakie zawiera owoc dyni, hamują też procesy starzenia się skóry;
mniejsze ryzyko pogorszenia się lub utraty wzroku, obecność beta-karotenu przeciwdziała zwyrodnieniu plamki żółtej;
działanie moczopędne pozwalające oczyścić organizm z toksyn i przeciwdziałające schorzeniom układu moczowego i płciowego;
zwiększone wydzielanie żółci wspomagające trawienie, przemianę materii i pracę wątroby;
działanie przeciwnowotworowe, zmniejszające ryzyko raka płuc;
działanie odkwaszające organizm;
własności antybakteryjne, pozwalające jednocześnie zwalczać pasożyty żerujące w ludzkim organizmie oraz grzyby;
lepszy stan błon śluzowych, w górnych i dolnych drogach oddechowych, płucach i jelitach;
własności antyoksydacyjne, usuwające niebezpieczne, chorobotwórcze wolne rodniki;
udział w produkcji testosteronu, męskiego hormonu płciowego odpowiedzialnego między innymi za płodność.
Dynia – wartości odżywcze
Jak już wspomnieliśmy, własności lecznicze dynia zawdzięcza bogactwu zawartych w niej substancji prozdrowotnych. Jest ich cennym źródłem, którego nie wolno lekceważyć i trzeba ją umieścić zarówno w diecie dzieci, jak i dorosłych. Poszczególne składniki zawiera nie tylko miąższ dyni, ale i jej pestki, a największe znaczenie ma tu obecność:
witaminy A, korzystnej nie tylko dla wzroku;
karotenoidów, takich jak beta-karoten, luteina i zeaksantyna;
witamin z grupy B: tiaminy (B1), ryboflawiny (B2), niacyny (B3), pirydoksyny (B6), kwasu foliowego (B9);
witaminy C, naturalnego przeciwutleniacza;
witaminy E, określanej jako „witamina młodości”;
witaminy K;
minerałów: cynku, fosforu, magnezu, manganu, miedzi, potasu, sodu, wapnia i żelaza;
nienasyconych kwasów tłuszczowych, które zawiera np. zdrowy olej z pestek dyni;
białek i węglowodanów;
polisacharydów, steroli roślinnych, tokoferoli, peptydów i protein;
błonnika pokarmowego przyspieszającego trawienie i przemianę materii.
Ile kalorii ma dynia?
Jeśli chodzi o kaloryczność dyni, to jej owoce są stosunkowo niskokaloryczne, mają zaledwie 26 kcal w 100 g, natomiast pestki dyni charakteryzują się wyższą kalorycznością, 100 g suszonych pestek to aż 559 kcal. Jest to jednak zróżnicowane w zależności od odmiany dyni, a wartość kaloryczna wzrasta razem z obróbką termiczną i gotowana czy pieczona jest niestety tucząca.
Jaki jest indeks glikemiczny dyni?
Planując wprowadzenie dyni do swojej codziennej diety, trzeba także uwzględnić jej indeks glikemiczny. Podobnie, jak kaloryczność, ma olbrzymie znaczenie w procesie odchudzania, odpowiadając za stężenie glukozy we krwi, jej ewentualny wzrost po posiłku. Dynia charakteryzuje się wysokim indeksem glikemicznym, gotowana ma IG aż 75, a popularna dynia hokkaido, 65.
Dynia – zastosowanie
Walory smakowe, jakie ma dynia, sprawiły, że znajduje szerokie zastosowanie w kuchni, a z jej miąższu można przyrządzić wiele apetycznych potraw. Ugotowana lub pieczona dynia doskonale nadaje się na risotto, lub curry, sprawdzi się też jako dodatek do ciasta, szczególnie smaczne są babeczki z farszem dyniowym albo ciasto z dyni i z jabłek. Można ją mieszać z innymi warzywami np. z ciecierzycą czy szpinakiem, dyni używa się także jako składnika kosmetyków do pielęgnacji skóry, dzięki zawartości witamin i minerałów.
Jak jeść dynię – Pomysły na obróbkę termiczną dyni
Potrawy robione z miąższu dyni będą najsmaczniejsze, jeśli dynię poddamy wcześniej obróbce termicznej, uzyskując zarówno smakowite dodatki, jak i przekąski, można z niej też przygotować danie główne. Sposobów obróbki cieplnej dyni jest całe mnóstwo i doskonale smakuje:
pieczona dynia, na blasze posmarowanej oliwą, gdy dodamy do niej czosnek;
dynia smażona na patelni;
prażona, najczęściej prażymy na patelni pestki dyni;
marynowana;
gotowana;
grillowana;
kiszona.
Do czego można wykorzystać dynię?
Sposobów wykorzystania dyni w kuchni jest równie dużo, jak metod jej obróbki cieplnej. Zrobimy z niej duszone risotto, puree lepsze od ziemniaczanego, przetwory na zimę takie jak dżem czy galaretka, placki, wegańskie roślinne kotlety, ciasto z dynią. Grillowana stanowi doskonały dodatek do dań mięsnych, zaspokoi także apetyt wegan i wegetarian, stanowiąc podstawę do zrobienia zupy dyniowej.
Pestki dyni można jeść same po uprażeniu albo dodać do sałatek czy purée z ziemniaków lub batatów. Niezwykle ciekawa jest dynia makaronowa, której miąższ po ugotowaniu rozdziela się na długie pasma, warto więc zastąpić nimi ciężkostrawny makaron, polać sosem pomidorowym, do którego dodamy rozgnieciony i podsmażony czosnek, a całość posypać zieloną pietruszką.
Dynia – przeciwwskazania
Z własnościami zdrowotnymi dyni trudno jest dyskutować, lecz trzeba się liczyć z pewnymi przeciwwskazaniami uniemożliwiającymi jej spożywanie, a tak samo mogą zaszkodzić pestki dyni, jak jej miąższ. Spośród najistotniejszych przeszkód, na szczęście występujących stosunkowo rzadko, warto wymienić:
alergię skórną, w postaci wysypki czy zaczerwienienia albo pokarmową, nudności i niestrawność;
wzrost poziomu cukru we krwi ze względu na wysoki indeks glikemiczny;
cukrzycę i insulinoodporność;
możliwość podniesienia poziomu litu w osoczu;
przyjmowanie leków z litem w składzie;
podniesiony poziom potasu;
ryzyko przedawkowania karotenu co skutkuje zmianą koloru skóry, przede wszystkim na dłoniach.
Dynia – skutki uboczne i działania niepożądane
Skutki uboczne jedzenia dyni wynikają między innymi z jej wysokiego indeksu glikemicznego, a nadmiar pestek dyni to prosta droga do wzrostu masy ciała. Jest to na szczęście jedyna przeszkoda, bo dynia nie ma praktycznie żadnego działania niepożądanego. Należy jednak starannie dobierać źródło pochodzenia dyni, surowa może być siedliskiem niebezpiecznych mikroorganizmów chorobotwórczych, bakterii z grupy E.coli, a nawet salmonelli.
Dlaczego warto jeść dynię?
Ze względu na jej skład pełen związków, jakie są niezbędne naszemu organizmowi do zachowania pełni zdrowia. Ważnym czynnikiem przemawiającym za wprowadzeniem dyni do menu jest też jej działanie lecznicze, łagodzące objawy wielu schorzeń i zapobiegające ich nawrotowi w przyszłości. Dynia zachwyca również pełnią smaku, wzbogacając wszystkie, nawet pozornie najprostsze dania główne czy przekąski, robiąc z nich prawdziwą zdrowotną ucztę.
Jak przechowywać dynię?
Jeśli dynia ma długo nadawać się do spożycia i jednocześnie zachować wszystkie swoje własności, to powinna być odpowiednio przechowywana. W lodówce można ją trzymać nawet przez tydzień, lecz nie dłużej, bo może stać się szkodliwa. Dobrym pomysłem jest zrobienie z dyni wspomnianych przetworów, które bez problemu przechowamy w piwnicy przez całą zimę.
KATEGORIE
ZDROWA DIETA
ZDROWA DIETA
PRZEPISY
PRZEPISY
OLEJE
OLEJE
MIODY
MIODY
SUPERFOODS
SUPERFOODS
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Odkryj, jak bezpiecznie jeść bakłażana i unikać ryzyka zatrucia. Dowiedz się więcej o właściwościach tego warzywa
Amla, niewielkie owoce, bogate w składniki odżywcze, przede wszystkim witaminę C, korzystnie oddziałujące na ludzki organizm, kompleksowo wspierające osłabiony stan zdrowia.
Polecane dla Ciebie
Poznaj jeden z najbardziej zmysłowo pachnących olejków - lawendowy! Jego wszechstronne zastosowanie w kosmetyce i dla zdrowia sprawia, że jest on coraz chętniej kupowany.
Flawonoidy to naturalne substancje występujące w roślinach, zobacz, jak mogą Ci pomóc i jakie mają działanie dla zdrowia!
Goździki to nie tylko aromatyczna przyprawa, lecz także ludowy sposób na walkę z bólem zęba. Stosuje się je pod postacią olejku czy papki z rozdrobnionych pąków. Sprawdź więcej.
Zapraszamy do lektury artykułu o nalewce z pędów sosny! Dowiesz się, jak ją przygotować, jakie ma właściwości zdrowotne i kiedy zbierać pędy. Odkryj naturalne dobrodziejstwo!
Miód wrzosowy - wypróbuj działanie naturalnego antybiotyku. Sprawdź jak regularne stosowanie miodu wrzosowego wpłynie na twoje zdrowie i samopoczucie!