Enoki to grzyby, które poza fantastycznym smakiem mogą zaoferować Ci również wiele wartościowych substancji odżywczych. Zobacz, jak działają i jak mogą Ci pomóc.
Czy chrzan jest zdrowy? Właściwości zdrowotne, działanie i zastosowanie chrzanu
- Opublikowano: 20.09.2022
Chrzan pospolity to roślina korzenna, która znana jest ludzkości od tysięcy lat. Od tego czasu stosowana była zarówno w celach zdrowotnych, jak i w kuchni, z uwagi na swój charakterystyczny, ostry smak. To popularne warzywo bogate jest w wiele składników odżywczych, które działają przeciwbakteryjnie i przeciwnowotworowo. To jednak nie wszystko. Jakie jeszcze właściwości ma chrzan? W jakich sytuacjach warto go stosować i jakie są przeciwwskazania? Oto najważniejsze informacje.
Chrzan pospolity jest warzywem korzeniowym, które blisko spokrewnione jest z kapustą, wasabi (chrzan japoński) i brokułami o ostrym smaku i zapachu, co powoduje, że jest bardzo charakterystycznym dodatkiem do potraw. Od tysięcy lat stosowany jest w kuchni i medycynie ludowej. Choć początkowo jego działanie było znane wyłącznie ze skutków zdrowotnych jakie przynosił, dziś wiadomo, że te efekty uzyskuje się między innymi dzięki związkom chemicznym charakterystycznym dla roślin, zwanym glukozynolanami.
W chrzanie znaleźć można również liczne przeciwutleniacze i enzymy.
Roślina pochodzi z południowo – wschodniej Europy, choć dziś znana jest już na całym świecie. Obecnie wykorzystuje się głównie jej korzeń, choć nasi przodkowie w celach leczniczych stosowali również liście chrzanu. Z utartych korzeni robi się nalewkę i sok.
Chrzan – właściwości zdrowotne
Skoro więc już nasi praprzodkowie wykorzystali właściwości lecznicze chrzanu, to warto się im nieco bliżej przyjrzeć.
Przede wszystkim korzeń chrzanu zawiera liczne fitozwiązki. Są to specyficzne związki chemiczne, charakterystyczne dla roślin. Mają działanie przeciwutleniające, więc pomagają w zwalczaniu wolnych rodników i łagodzą skutki stresu oksydacyjnego. Część przeciwutleniaczy chrzanu ma natomiast działanie antymutagenne. Oznacza to, że chronią organizm człowieka przed działaniem mutagenów.
Prowadzone badania wykazały, że chrzan pospolity świetnie sprawdza się jako środek przeciwbakteryjny. Działa szczególnie na szczep Listeria, E. Coli oraz Staphylococcus.
Wspomniane wcześniej glukozynolany wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Pobudzają wątrobę do pracy, a ta rozpoczyna detoksykację czynników rakotwórczych. To zaś przekłada się na zahamowanie wzrostu guzów nowotworowych. Ciekawostką jest fakt, że to właśnie te substancje odpowiadają za tak intensywny ostry smak chrzanu.
Warto wiedzieć, że chrzan pospolity zawiera też w sobie enzym, który pomaga w rozkładzie glukozynolanów. Rozpadają się one wówczas do dwóch związków chemicznych (izotiocyjaniany i indole), których działanie przeciwnowotworowe jest jeszcze silniejsze. Przetwarzanie chrzanu powoduje uwolnienie tego enzymu, który wchodzi w reakcję z glukozynolanami i prowadzi do ich rozpadu. Powstają wspomniane związki, które skuteczniej pomagają zapobiegać rozwojowi choroby nowotworowej.
Ważne, z punktu widzenia człowieka, właściwości lecznicze chrzanu, to jego zdolność do pobudzania ludzkiego układu odpornościowego. Zawarte w nim składniki odżywcze stymulują organizm do produkcji białych ciałek krwi, a te są pierwszą linią obrony organizmu przed infekcjami. Duża zwartość witaminy C w chrzanie sprawia, że dodatkowo wzmacnia on siły obronne organizmu.
Antybiotyczne właściwości chrzanu powodują, że może być stosowany w leczeniu górnych dróg oddechowych oraz przeziębień. Ponadto sprawdzi się również, jako wsparcie w leczeniu układu moczowego. Zawarty w nim sinigrin ma właściwości moczopędne i zapobiega zatrzymywaniu wody w organizmie. To zaś prowadzi do zwalczania infekcji tego układu.
W tradycyjnej medycynie ludowej wierzono, i okazuje się, że jest to prawda, że chrzan ma właściwości żółciopędne. Dzięki temu pozytywnie wpływa na trawienie i procesy metaboliczne. Pobudza też ruchy perystaltyczne jelit, które służą przesuwaniu mas pokarmowych.
Ma właściwości przeciwzapalne, dlatego też bardzo często stosowany był do łagodzenia bólu, w tym bólu pleców lub głowy. Może być stosowany na obrzęki mięśni i stawów.
Dzięki zawartości potasu korzeń chrzanu ma też dobroczynny wpływ na cały układ sercowo – naczyniowy człowieka. Chroni przed miażdżycą, zawałem serca czy udarem mózgu.
Chrzan – składniki odżywcze
Powyższe właściwości lecznicze wynikają ze składu i zawartości substancji odżywczych w chrzanie. Dlatego też warto przyjrzeć się temu, co skrywa w sobie ta niezwykła roślina.
Przede wszystkim warto wiedzieć, że chrzan jest niskokaloryczny. Oznacza to, że jego spożywanie nie wpływa na przyrost tkanki tłuszczowej. Składa się z:
węglowodanów;
białek;
tłuszczów;
błonnika pokarmowego;
witaminy C;
kwasu foliowego;
wapnia;
magnezu;
potasu;
cynku;
manganu;
witaminy B6;
selenu;
glukozynolanów;
Taka zawartość przekłada się na różnorodne lecznicze właściwości, jakie ma korzeń chrzanu i jego szerokie prozdrowotne działanie.
Chrzan – zastosowanie
Z uwagi na taki skład roślina zastosowanie znalazł w różnorodnych dziedzinach. Wykorzystuje się go zarówno jako składnik suplementów diety, kosmetyków, jak i w kuchni do doprawiania potraw. Chrzan pospolity wykorzystywany jest wszechstronnie.
– Chrzan na zdrowie
Chrzan tarty stosowany jest jako naturalny antybiotyk, przeciwutleniacz i środek przeciwzapalny. Może być wykorzystywany jako środek do leczenia bóli reumatycznych i nerwobóli. Stymuluje wydzielanie soków trawiennych, działa przeciwwirusowo, przeciwgrzybicznie i bakteriobójczo.
Wspiera leczenie dróg oddechowych. Sprawdza się podczas przeziębienia i grypy. Pomaga leczyć kaszel i zapalenie oskrzeli – przyspiesza usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych.
Pomaga w leczeniu infekcji układu moczowego, wspiera pracę wątroby i wzmaga apetyt. Może być stosowany na obrzęki, nieżyt nosa i ból głowy.
– Chrzan w kuchni
W kuchni korzeni chrzanu używa się do przygotowywania różnorodnych potraw, sałatek i kiszonek (głównie kiszonych ogórków). Pasuje do dań mięsnych, rybnych, zup i sosów (np. sos chrzanowy). Może być dodatkiem do masła lub majonezu. Bardzo dużą popularnością w Polsce cieszy się ćwikła z chrzanem, czyli dodatek do mięs, w którym chrzan połączony jest z burakiem (najczęściej można ten dodatek znaleźć na wielkanocnym stole). Jego intensywny smak jest łatwo rozpoznawalny, a potrawy z dodatkiem chrzanu są bardzo wyraziste.
– Chrzan w kosmetyce
W kosmetyce tarty chrzan pospolity stosowany jest do wyrównywania kolorytu skóry. Ogranicza pojawianie się piegów i innych przebarwień. Codzienne stosowanie do przemywania twarzy powoduje, że zyskuje ona jednolitą barwę.
Chrzan jako antyutleniacz
Ze względu na skład, roślina jest bardzo silnym przeciwutleniaczem. Zwalcza wolne rodniki oraz redukuje skutki stresu oksydacyjnego. Zapobiega też mutacjom DNA, do których dochodzi właśnie pod wpływem wolnych rodników. To właśnie mutacje DNA są jedną z przyczyn powstawania nowotworów, a zatem chrzan ma działanie również przeciwnowotworowe.
Chrzan w walce z nowotworami
Skoro już o tym mowa, warto dodać, że zawarte w nim glukozynolany ograniczają wzrost guzów nowotworowych. Dodatkowo, chrzan zawiera enzym, który uwalniając się powoduje rozpad tych substancji na izotiocyjaniany i indole, a te mają jeszcze silniejsze działanie ograniczające wzrost zmienionych mutacjami tkanek.
Działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne również przekłada się na efekty przeciwnowotworowe. Badania wykazały bowiem, że zarówno przedłużające się stany zapalne, jak i działanie wolnych rodników mogą być przyczyną uszkodzenia DNA, a to natomiast prowadzi do rozwoju nowotworów. Ograniczenie wpływu wolnych rodników oraz zwalczanie stanów zapalnych zmniejsza ryzyko rozwoju choroby.
Chrzan na odporność
Roślina zawiera w sobie duże ilości witaminy C, a ta wspiera pracę układu odpornościowego człowieka. Ponadto, jego spożywanie stymuluje produkcję białych ciałek krwi, które odpowiedzialne są za reakcję obronną organizmu człowieka przed infekcjami.
Chrzan na trawienie
Chrzan ma działanie żółciopędne. Wpływa też na wydzielanie soków trawiennych oraz perystaltykę jelit. W tym zakresie przyczynia się więc do stymulowania pracy całego układu trawiennego. Usprawnia metabolizm i przyspiesza przemianę materii.
Chrzan na kaszel katar i zatoki
Chrzan zwyczajny ma dobroczynny wpływ na stan zatok i górnych dróg oddechowych. Zawarte w nim substancje ułatwiają odkrztuszanie wydzieliny i wpływają na oczyszczenie zatok. Wdrożenie leczenia chrzanem może spowodować w pierwszym etapie wrażenie, że śluzu jest więcej niż przed leczeniem. Jest to naturalne zjawisko, ponieważ chrzan pomaga nie tylko w wyleczeniu nieżytu nosa, ale właśnie oczyszcza zatoki. Zawarta w nich wydzielina spływa do nosa, co daje wrażenie zwiększenia jej ilości.
Ponadto warzywo to ma działanie przeciwbakteryjne. Uważa się, że jest to naturalny antybiotyk. Dlatego też sprawdza się w leczeniu zapalenia oskrzeli czy infekcjach gardła.
Chrzan na bóle reumatyczne
Stosowany zewnętrznie korzeń chrzanu może się okazać skutecznym wsparciem w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Wystarczy okład na obrzęknięte lub bolące mięśnie, by chrzan zaczął działać. Chrzan ma działanie drażniące, poprawia ukrwienie i daje efekt cieplny, a to powoduje, że ból mija, ustępują przykurcze mięśni, a obrzęk maleje. Skutkiem jest znacznie lepsza ruchomość stawów.
Czy chrzan może zaszkodzić? – Przeciwwskazania
Choć chrzan zwyczajny niesie ze sobą tak wiele pozytywnych dla zdrowia zmian, nie dla każdego jest on bezpieczny. Okazuje się, że są pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Przede wszystkim nie jest on zalecany osobom, które cierpią na schorzenia tarczycy, w tym wole. Nie powinny go spożywać również osoby, u których rozpoznano choroby wątroby, niewydolność nerek, wrzody żołądka i zgagę.
Chrzan – możliwe skutki uboczne
Jeżeli należysz do grupy osób, które mogą spożywać chrzan, nie masz opisanych powyżej przeciwwskazań, to nie oznacza, że nie powinieneś zachować środków ostrożności. Okazuje się, że chrzan może wywoływać różnorodne skutki uboczne i działania niepożądane. Warto się im nieco bliżej przyjrzeć.
Wśród najpopularniejszych skutków ubocznych spożywana chrzanu znajdują się:
podrażnienie przewodu pokarmowego u dzieci poniżej czwartego roku życia;
podrażnienie przewodu pokarmowego u dorosłych, szczególnie cierpiących z powodu wrzodów żołądka i jelit, z nieswoistym zapaleniem jelit oraz z infekcjami przewodu pokarmowego;
zwiększony przepływ moczu (z uwagi na moczopędne działanie chrzanu);
nasilenie niedoczynności tarczycy.
Syrop i nalewka z chrzanu
Nalewka z chrzanu jest niezwykle zdrowym specyfikiem. Działa uodparniająco, wzmacniająco, przeciwzapalnie i antybakteryjnie.
Do jej przygotowania potrzeba 100 g utartych korzeni chrzanu, 100 ml wódki, 1 l wina białego wytrawnego.
Chrzan należy zalać wódką i winem, szczelnie zakręcić i odstawić na tydzień. Po tym czasie całość należy przecedzić przez gęste płótno. Powstałą nalewkę rozlać do butelek. Jest już gotowa do spożycia. Można ją przyjmować trzy razy dziennie po dwie łyżki przed posiłkiem.
W celach leczniczych można też stosować syrop z chrzanu. Żeby go przygotować potrzebujesz starte korzenie chrzanu chrzanu – 200 g, 200 ml chłodnej wody, 200 ml miodu (najlepiej lipowego lub akacjowego), 60 ml soku z cytryny.
Całość należy wrzucić do miksera lub blendera i dokładnie zetrzeć. Zostawić na godzinę w temperaturze pokojowej. Po tym czasie całość odcedzić przez gęstą gazę. Pozostałe w gazie resztki dokładnie wycisnąć. Uzyskany syrop należy przelać do wyparzonego wcześniej słoika. Syrop trzeba przechowywać w lodówce.
Dorośli mogą spożywać syrop rozcieńczony przegotowaną wodą trzy razy dziennie po jednej łyżce. Natomiast dzieciom zaleca się stosowanie jednej łyżeczki i rozcieńczanie jej w mleku.
Jak zrobić domowy chrzan
Domowy chrzan jest bardzo prosty w przygotowaniu. Korzeń chrzanu umyty i obrany należy zetrzeć na tarce o małych oczkach. Wymieszać z cytryną, cukrem i solą. Całość ułożyć na sitku i zalać wrzątkiem. Wtedy będzie nieco łagodniejszy, ale jednocześnie skuteczniejszy w działaniu, ponieważ uaktywni się działanie enzymu.
Dlaczego warto używać chrzanu?
Chrzanu warto używać ze względu na duże zawartości witaminy C i mikroelementów. To bogactwo potasu i innych pierwiastków. Poza tym zawiera w sobie liczne związki chemiczne o działaniu przeciwutleniającym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Łagodzi ból, wspiera procesy trawienia oraz zwalcza infekcje układu moczowego oraz oddechowego. Ma działanie grzybobójcze. Jest naturalnym wsparciem organizmu człowieka i ma liczne właściwości lecznicze.
KATEGORIE
ZDROWA DIETA
ZDROWA DIETA
PRZEPISY
PRZEPISY
OLEJE
OLEJE
MIODY
MIODY
SUPERFOODS
SUPERFOODS
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
Zielares
Zielares to portal o zdrowiu, urodzie, suplementach diety i aktywności fizycznej. Nasz Zespół Redakcyjny publikuje merytoryczne artykuły zgodne z wynikami nowych badań naukowych. W trosce o zdrowie naszych Czytelników stawiamy na rzetelne, pogłębione podejście do zdrowia i suplementacji. Piszemy w jasny i klarowny sposób, by dotrzeć do jak największej liczby osób zainteresowanych zdrowym trybem życia.
Czytaj także
Mięta to niepozorne zioło cenione za smak, które jest jednocześnie źródłem składników pomagających łagodzić często występujące dolegliwości. Dowiedz się więcej.
Gorzki melon to specyficzny owoc, który może znacząco wesprzeć Twoje zdrowie, sprawdź, w jaki sposób działa i co jest jego najmocniejszą stroną!
Polecane dla Ciebie
Olej lniany jest skarbnicą kwasów omega 3 wykazujących fenomenalny wpływ na zdrowie. Jednocześnie jest jednym z najbardziej efektywnych kosmetyków zaczerpniętych wprost z natury.
Nasiadówki z kory dębu to popularna praktyka medycyny ludowej. Pomagają zwalczyć wiele dolegliwości, np. hemoroidy i infekcje intymne. Zobacz, jak je przygotować.
Mniszek lekarski to roślina niezwykle popularna, ale miód z niej produkowany jest wręcz bardzo rzadki, a szkoda, bo ma wiele właściwości zdrowotnych.
Tymianek, popularna roślina o wysokiej wartości leczniczej i kulinarnej, jest jednym z najlepszych ziół zwalczających kaszel i wspomagających zdrowie układu oddechowego.
Olej z awokado to składnik wielu kosmetyków, sprawdź, jakie ma działanie i jak może poprawić kondycję Twoich włosów, skóry i paznokci.